In deze tijd van Wikipedia en Google hoor je wel zeggen dat het hebben van kennis minder belangrijk is geworden omdat je immers alles toch zo kunt opzoeken. Waarom zou je het dan moeten weten? Als je maar de vaardigheid en de middelen hebt om de kennis die je hier en nu nodig hebt, op te zoeken. Ook kom ik vaak de stelling tegen dat artikelen niet te theoretisch moeten zijn maar vooral praktisch gericht. De gedachte hierachter is dat mensen niet geïnteresseerd zijn in theorie maar alleen (hapklaar) aangereikt willen krijgen hoe ze iets moeten aanpakken of oplossen. Nu ben ik wel een liefhebber van Google en zeker van Wikipedia en ook kan ik onderschrijven hoe prettig en nuttig praktisch bruikbare informatie is, maar ik denk dat het belang van kennis onderschat wordt.

Kennis bestaat

Naast de genoemde rol van internet heeft de onderwaardering van kennis misschien ook te maken met de populariteit van wat wel genoemd wordt het relativisme. Het relativisme stelt dat waarheid relatief is en dat de objectieve waarheid niet kenbaar is voor mensen en misschien zelfs niet bestaat. Iedereen die zegt: “Ach, we hebben allemaal onze eigen waarheid”, verkondigt een relativistisch idee. In het verlengde van het relativisme ligt ook het denigreren van wetenschap. Mensen pleiten soms voor een bepaalde aanpak (een manier van coachen, een geneesmiddel, etc.) en zeggen dat de effectiviteit ervan niet kan worden onderzocht of hoeft te worden onderzocht. Of ze leggen onderzoek dat de effectiviteit van de aanpak weerlegt terzijde met de mededeling dat “het ene onderzoek dit zegt en het andere dat” en dat je daarom onderzoek niet serieus kunt nemen. De persoon die dit zegt is of zelf een relativist of een gehaaide persoon die zijn geld wil verdienen aan de goedgelovigheid van relativisten.

Waarom denk ik dat kennis wel degelijk belangrijk is en een centralere rol moet krijgen in onze voortdurende ontwikkeling? Laat ik ten eerste de misvatting van het relativisme kort bestrijden. Het idee dat we geen objectieve kennis kunnen opbouwen is onjuist. Ik ben het ermee eens dat de werkelijkheid in zijn totaliteit nooit volledig en precies zullen kunnen begrijpen maar we kunnen wel progressie boeken in de ontwikkeling van onze kennis. Onze eigen waarneming en intuïties zijn slordige manieren om dat te doen, systematisch onderzoek (wetenschap) is de meest betrouwbare en effectieve manier om dat te doen. Kennis bestaat en we kunnen kennis aanleren.

Kennis doet ertoe

Het is ook belangrijk om kennis aan te leren. Don Hirsch bekritiseert in zijn boek Why Knowledge Matters de onderwijshervormingen die ertoe geleid hebben dat kennis minder aandacht krijgt en niet vak-specifieke vaardigheden, zoals opzoeken, samenvatten, reflecteren en samenwerken, meer. Gebaseerd op neurowetenschappelijk onderzoek stelt hij dat deze vaardighedengericht onderwijsstrategieën tot onbedoelde negatieve gevolgen hebben geleid. Hij stelt dat een goed opgebouwd en kennisgericht curriculum essentieel is voor het leggen van het fundament onder het latere carrièresucces van kinderen.

Kennisgebieden zijn enorm groot. Gedegen kennis opbouwen over een gebied als de wiskunde, biologie, scheikunde of psychologie, of noem maar een willekeurig vakgebied, kost per definitie vele jaren. Dit komt doordat de kennis gelaagd is. Er zijn fundamenten van een vakgebied en kennislagen die bovenop deze fundamenten liggen. Hogere wiskunde is alleen toegankelijk voor mensen die alle wiskundige basisvaardigheden ook goed in de vingers hebben. Wie geen toegang heeft tot basiskennis in een bepaald vak heeft daarmee ook geen toegang tot geavanceerdere onderdelen van het vakgebied. Krijg ik een plotselinge belangstelling voor een scheikundig onderwerp, dan volstaat het niet om even een kwartiertje te Googlen of één of twee Wikipedia-artikelen te lezen. Nee, ik zal me eerst de basiskennis van de scheikunde moeten eigen maken.

Continu bezig zijn met kennisontwikkeling, goed voor de mate waarin je beroepssucces bereikt maar ook voor je lichamelijke en psychologische gezondheid. Levenslang leren is een goede manier om je brein vitaal te houden. Wat is er, zo bezien, beter dan een interessant en complex kennisgebied te kiezen en stap voor stap te gaan werken aan het vergroten van je kennis op dat gebied?

Ook in gespreksvoering is kennis belangrijk

Zelfs in mijn dagelijks werk – ik geef veel gesprekstrainingen aan leidinggevenden, coaches, docenten, en dergelijke – denk ik dat de rol van kennis onderschat wordt. Mensen zijn soms gretig in het proberen te leren van praktische vaardigheden en soms minder gretig als het aankomt op het leren van kennis over de psychologie. Men vindt dat laatste soms moeilijk en misschien wat droger. Maar ook in het voeren van effectieve gesprekken speelt kennis een cruciale rol. Via alleen vaardigheden aanleert, zoals Luisteren-Samenvatten-Doorvragen, de schaalvraag, het 7 stappenmodel, etc., zonder ook aandacht te besteden aan de kennis waarop deze vaardigheden gebaseerd zijn, zal ze vermoedelijk niet goed toepassen.

Om goed te kunnen weten waarom je bepaalde gespreksvaardigheid inzet en op welke moment en op welke manier je dat doet, is kennis nodig. Door kennis op te doen over psychologie, kun je het belang van bepaalde vaardigheden en aanpakken beter gaan begrijpen en internaliseren. Dit helpt je om vaardigheden niet als trucje en wellicht met een zekere tegenzin toe te passen maar op een goede manier, op het goede moment en met overtuiging.