Over de principes van democratie

A.C. Grayling, een Engelse filosoof en auteur van vele boeken, heeft een nieuw boek geschreven met als titel The Good State. On the Principles of Democracy. In het boek gaat hij op heldere en overtuigende manier in op essentiële vragen over democratie zoals: Wat houdt democratie precies in? Wat zijn de essentiële principes die ten grondslag liggen aan een effectieve democratie? Wat is doel van bestuur in een democratie? Hoe kan democratie het beste beschermd worden tegen ondermijnende krachten van buitenaf en binnenuit? Wie dienen stemrecht te hebben en wie niet? Lees hieronder meer over het boek en waarom het volgens mij belangrijk is.

Welke vorm van democratie werkt het beste?

Grayling gaat ook uitgebreid in op de vraag: Welke vormen en modellen van democratie werken het beste? Werkt een winner-takes-all twee-partijenmodel zoals gehanteerd wordt in het VK en de VS beter of is juist ons Nederlandse coalitiemodel beter? Is een directe vorm van democratie waarbij veelvuldig gebruikt gemaakt wordt van referenda te prefereren of een representatieve democratie? Grayling heeft duidelijke antwoorden op deze vragen:

• Hij stelt dat het Engelse Westminster model, dat navolging heeft gekregen in meer dan 50 landen, kenmerken heeft die het inherent ondemocratisch maken.
• Grayling legt uit dat een effectieve democratie niet alleen probeert te verhinderen dat een minderheid het voor het zeggen krijgt. Een effectieve democratie dient ook te verhinderen dat een meerderheid simpelweg zijn zin krijgt. Een goede staat dient namelijk de belangen van alle mensen. Consensus van allen op basis van compromissen is, volgens Grayling beter voor de kwaliteit van leven.
• Ook legt hij uit dat het veelvuldig werken met referenda principieel een zwaktebod is binnen een democratie. Daarnaast werkt het praktisch meestal niet. Complexe vraagstukken worden op een simplistische en ongenuanceerde manier voorgelegd aan de bevolking terwijl de complexiteit van de vraagstukken eerder vraagt om het komen tot een doordachte overeenstemming.
• Hoewel hij duidelijk stelt dat democratie altijd een work in progress zal blijven en dat geen enkel land een ideale democratie heeft, ziet hij representatieve democratieën met coalitieregeringen zoals in Nederland als de meeste geavanceerde die er nu zijn.

Waarom is dit een belangrijk boek?

De mensheid onderscheidt zich van de meeste andere dieren door ons vermogen om grootschalig met elkaar samen te leven en werken. Onze voortschrijdende kennis over hoe we samenlevingen en hun bestuur het beste kunnen organiseren, behoren tot de grootste prestaties van de mensheid. We denken over deze complexe vragen al een paar duizend jaar na en we hebben we hebben progressie geboekt.

Hoe we onze samenlevingen en hun bestuur inrichten is van grote invloed op onze levensstandaard en welbevinden. Democratieën doen het als staatsvorm over het geheel het best (of minst slecht). Maar democratieën zijn geen vanzelfsprekendheid. Als we ze niet onderhouden, beschermen en doorontwikkelen kunnen ze in verval raken. Dit is wat momenteel aan het gebeuren is in verschillende landen waaronder de VS.

Als mensheid hebben we altijd belangrijke actuele problemen om over na te denken zoals de Corona-crisis en global warming. Hopelijk hoeven we over die twee problemen binnen enkele decennia niet meer veel na te denken. Democratie zal altijd belangrijk en actueel blijven. Dit boek helpt om er goed over na te denken.