Hoe kunnen we studieloopbaanadvies nuttiger maken?

Zowel studieloopbaanbegeleiders (SLB’ers) als studenten hoor ik af en toe zeggen dat ze niet helemaal tevreden zijn over de invulling van studieloopbaanbegeleiding. Recent hoorde ik enkele SLB’ers zeggen dat ze vinden dat ze studenten nogal passief zijn tijdens lessen en gesprekken. Ze vroegen zich af hoe ze studenten meer kunnen activeren. Studenten hoor ik ook af en toe zeggen dat ze studieloopbaanbegeleiding niet altijd relevant vinden. Ze ervaren de lessen soms als saai en vragen zich soms af wat ze er aan hebben.

Uitdagingen voor eerstejaarsstudenten

In het eerste jaar van een nieuwe opleiding komt er meestal veel nieuws op studenten af. De manier van werken in de nieuwe opleiding is meestal tamelijk anders dan studenten gewend waren in hun vooropleiding, en zowel de moeilijkheid van de lesstof en het tempo waarin deze behandeld wordt, zijn vaak hoger. Ook in hun privéleven verandert er nogal eens veel, bijvoorbeeld omdat ze voor het eerst zelfstandig gaan wonen. Hierdoor kan het zijn dat studenten traag op gang komen in hun nieuwe studie. Deze studenten vanaf het begin goed begeleiden is daarom belangrijk.

Studieloopbaanbegeleiding

Studenten krijgen in het eerste jaar over het algemeen een SLB’er toegewezen. Deze persoon informeert studenten over de opleiding, helpt en adviseert bij studieproblemen. Deze begeleider voert regelmatig gesprekken met studenten en verzorgt meestal ook enkele lessen. In de praktijk kom ik af en toe tegen dat zowel studenten als SLB’ers op zoek zijn naar manieren om deze lessen en gesprekken interactiever en nuttiger te maken.

Een sleutel tot het nuttiger maken van deze lessen is het verbeteren van de vragen die je als SLB’er stelt aan studenten. Hieronder schets ik een aantal voorbeeldvragen geïnspireerd op de progressiegerichte aanpak die door SLB’ers kunnen worden benut op verschillende tijdstippen tijdens het studiejaar. Ook beschrijf ik enkele verschillende vormen waarin je deze vragen kunt benutten.

Tabel met progressiegerichte voorbeeldvragen

De onderstaande tabel bevat een aantal voorbeeldvragen die je kunt benutten in je lessen voor en gesprekken met studenten. De vragen zijn geïnspireerd op enkele progressiegerichte principes (zie kolom 1). De tabel is slechts bedoeld om je op ideeën te brengen en heeft niet de pretentie een uitputtend overzicht van vragen te bevatten.

Twee voordelen van dit soort vragen

Natuurlijk moet je als SLB’er informatie geven. Maar als je als SLB’er alleen maar informatie geeft, bestaat het gevaar dat de studenten in een consumerende of beoordelende houding terecht komen. Het interessante van het werken met vragen is dat ze studenten kunnen activeren. Ze worden aan het denken gezet over de vragen en over hun eigen antwoorden. De vragen in de bovenstaande tabel hebben nog een ander voordeel. Het zijn zogenaamde geladen vragen. Dit wil zeggen dat ze ook informatie bevatten. Een vraag als: “Hoe kun jij ervoor zorgen dat je je goed concentreert in de klas?”, vraagt niet alleen om informatie maar geeft ook informatie, namelijk dat je goed kunnen concentreren in de klas belangrijk is.

Hoe deze vragen gebruikt kunnen worden

De vragen in tabel kunnen op verschillende manieren benut worden. Hieronder schets ik enkele mogelijkheden.

1. Vragenlijstjes met open vragen: je kunt als SLB’er een aantal (bijvoorbeeld 4) vragen kiezen uit de tabel en deze in een vragenlijstje zetten dat de studenten tijdens de les kunnen invullen.
2. Studenten interviewen elkaar: je kunt studenten een lijstje van bijvoorbeeld 10 vragen aanreiken en hen vragen om duo’s te vormen en elkaar te interviewen. Je kunt ze dan zelf enkele (bijvoorbeeld 3) vragen laten kiezen om aan de ander te stellen. Na afloop kun je ze de nuttigheidsvraag stellen.
3. Groepsdiscussie: laat studenten groepjes van vier vormen en laat ze met elkaar enkele vragen naar keuze (bijvoorbeeld 3) bespreken. Via hun antwoorden kunnen studenten elkaar hopelijk op ideeën brengen.
4. Essay laten schrijven: Je kunt studenten vragen een essay te schrijven waarin ze een aantal vragen naar eigen keuze beantwoorden. Aan het einde van hun essay beantwoorden ze de nuttigheidsvraag (“Was het nuttig om over deze vragen na te denken? Zo ja, hoe wil je ermee aan de slag?”)
5. Vragenlijstjes met multiplechoicevragen: Je kunt de vragen ook ombouwen tot multiplechoicevragen en hier een vragenlijstje over afnemen. Het voordeel hiervan is dat je de antwoorden eenvoudig op groepsniveau kunt analyseren. Zo kun je er wellicht achter komen aan welke onderwerpen je tijdens je lessen en gesprekken meer aandacht zou kunnen besteden.

Je kunt natuurlijk ook combinaties van de hierboven genoemde vormen maken.

Mogelijke opbrengsten

Hopelijk kunnen deze vragen tegelijk verschillende functies vervullen. Ten eerste kunnen ze studenten informeren en activeren om na te denken over belangrijke dingen als inzet en effectieve studiestrategieën. In de tweede plaats kunnen ze SLB’ers al vroegtijdig inzicht geven in welke studenten mogelijk wat extra begeleiding nodig hebben in de startfase. In de derde plaats kunnen ze helpen om het contact, de verbondenheid tussen studenten te bevorderen (zeker als je ze de vragen met elkaar laat bespreken).