Fouten zijn aanwijzers van wat er beter kan

Kunnen we leren van onze fouten? Om die vraag te kunnen beantwoorden, moeten we eerst definiëren wat een fout is. Onder een fout versta ik een afwijking van een gewenste situatie. Een menselijke fout is een situatie waarin het resultaat van gedrag niet voldoet aan een norm, niet leidt tot een gewenste situatie of zelfs leidt tot een ongewenste situatie. Dat fouten een rol spelen in leren wordt algemeen onderkend. Dat blijkt onder andere uit het bekende gezegde: een ezel stoot zich geen tweemaal aan dezelfde steen. Als je hebt gemerkt dat je iets hebt gedaan dat niet heeft gewerkt, weet je dat je dat beter niet nog eens op dezelfde manier kunt doen. Fouten hebben blijkbaar iets te maken met leren. Maar hoewel fouten inderdaad vaak een rol spelen bij leren is hun rol toch slechts beperkt.

Trainingen Progressiegericht Werken

Fouten zijn aanwijzers van wat er beter kan

Fouten laten zien wat er beter moet worden maar niet hoe het beter moet worden. Het besef dat je een fout hebt gemaakt, betekent dat je weet dat je iets hebt gedaan dat niet goed heeft gewerkt. Het heeft niet geleid tot wat je wilde bereiken. Een leerling die fouten maakt op een wiskundeproefwerk, kan door te kijken naar de fouten zien wat er nog niet goed is aan zijn beheersing van het betreffende onderwerp. Uit het feit dat hij een som heeft fout gedaan kan hij echter niet afleiding hoe hij de som wel goed moet oplossen. De essentiële rol van fouten is dat zij aanwijzen waar verder leren of verdere progressie nodig is. Ze maken duidelijk met betrekking tot welk onderwerp er verbetering nodig is.

Fouten bevatten meestal weinig informatie over hoe het beter kan

Het kijken naar wat er fout is gegaan, leidt meestal niet automatisch tot inzicht in wat dan wel werkt. Strikt genomen kunnen we alleen in situaties waarin er maar twee denkbare manieren van handelen zijn, A of B, uit een fout met zekerheid afleiden wat we anders hadden moeten doen. Als A niet werkte, weten we dat we de volgende keer B moeten doen. Maar dit is zelden een realistische situatie. Er zijn meestal niet slechts twee mogelijke manieren van handelen maar talloze, in theorie zelfs oneindig veel. Weten wat je niet weer moet doen, leidt er in die situaties niet toe dat je weet wat je de volgende keer in plaats ervan moet doen. De fout bevat meestal weinig informatie over hoe het wel moet.

Wat is er nodig voor progressie?

Om verder te komen, hebben we meer informatie nodig. Ten eerste moeten we een duidelijk beeld hebben van hoe we willen dat de situatie eruit komt te zien. Dit gaat over de vraag welke progressie we willen bereiken en waarom die belangrijk is. Ten tweede moeten we we een manier hebben om erachter te komen hoe we vooruitgang kunnen boeken in die richting. Een goede manier om hier achter te komen is door eerdere progressie te analyseren. Hoe is het ons eerder gelukt om in een vergelijkbare situatie vooruit te komen? Door deze eerdere progressie te analyseren, kunnen we ideeën opdoen voor een stap vooruit. Als we die stap hebben gezet, reflecteren we goed op wat heeft gewerkt en wat niet. Vervolgens doen we meer van wat heeft gewerkt.

Wat vind je van dit artikel?
  • Interessant (4)
  • Bruikbaar (3)