De wijsheid van tentatieve toon en taal

Wij pleiten vaak voor het gebruik van een tentatieve toon en een tentatief taalgebruik. Vandaag ontving ik een e-mail waarin een cursist schreef hoe hij in zijn trainingen en coachingsgesprekken na onze training meer gebruik maakt van een tentatieve houding en hoe beter dit werkt dan de meer stellige aanpak die hij voorheen gebruikte. In dit artikel leg ik uit wat een tentatieve toon en een tentatief taalgebruik betekenen. Ook leg ik uit wanneer je ze kunt toepassen, waarom ze meestal goed werken en, ten slotte, waarom ze erg goed lijken te passen bij wijs handelen.

Trainingen Progressiegericht Werken

Wat betekent ‘tentatief’?

Het woord tentatief komt uit het Latijn en is afgeleid van het werkwoord tentare (ook: temptare) wat proberen betekent. Het Franse woord tentative betekent poging. In communicatie wordt met een tentatieve houding in het algemeen gedoeld op een manier van praten (of schrijven) die niet stellig en absoluut is maar voorzichtig opperend. Tentatief communiceren heeft dus meer het karakter van het doen van een voorstel dan van het vertellen hoe het zit.

Een tentatieve houding

Een tentatieve houding kan zowel tot uiting komen in je toon als in je taal. Via de melodie waarmee je praat kun je veel tentativiteit in je communicatie brengen. Je toon is bijvoorbeeld bij uitstek tentatief wanneer je wat je zegt uitspreekt met de melodie van een vraag. Ook via de woorden die je gebruikt kun je je communicatie tentatief maken. In plaats van stellige en absolute termen en frases te gebruiken kun je meer open, genuanceerde en voorzichtige woorden en frases gebruiken.

Voorbeelden

Tentatief communiceren komt goed van pas bij progressiegerichte vaardigheden zoals samenvatten en positief herformuleren. Maar er zijn ook allerlei andere momenten en situaties in gesprekken waarin een tentatief toon en taal goed werken. Hier zijn enkele voorbeelden van frases die tentatief zijn:

  • Zou het zo kunnen zijn dat….?
  • Is het misschien een idee om ….?
  • Dus ik begrijp dat ….?
  • Aha, dus…?
  • Er zijn aanwijzingen dat…
  • De resultaten lijken erop te wijzen dat…

Waarom een tentatieve houding?

Een tentatieve houding is misschien niet altijd de meest aangewezen houding maar in veel, zo niet de meeste, situaties waarin je communiceert is hij wel verstandig en effectief. Hier zijn slechts enkele redenen waarom een tentatieve houding vaak op zijn plaats is.

  • Ten eerste beschik jij zelden over alle kennis en informatie over het onderwerp waar je het met anderen over hebt. De kans is groot dat anderen dingen weten die jij niet weet. Dat maant al tot het uitkijken met stelligheid en het kiezen voor tentativiteit.
  • Ten tweede, al zou je over meer kennis en informatie beschikken, er zijn altijd andere interpretaties van de feiten mogelijk. Daarom zou jouw stelligheid door anderen als ongepast en onterecht kunnen worden beleefd.
  • Ten derde, jij bepaalt niet alles in je eentje. Zelfs al zou je het beter weten, dan nog hoef je geen gelijk te krijgen. Anderen vinden hun autonomie en eigen mening ook belangrijk en willen ook hun zegje doen en meebeslissen. Door jouw tentatieve houding voelen ze zich daartoe uitgenodigd.

Wat levert een tentatieve houding op?

Een tentatieve houding impliceert enkele dingen die voor jouw gesprekspartners meestal erg prettig zijn. Het impliceert een zekere intellectuele bescheidenheid. Door in plaats van stellig tentatief te communiceren maak je duidelijk dat je niet alles weet en niet alles bepaalt. Je biedt ruimte voor de ander en maakt duidelijk dat je open staat om je idee of voorstel aan te passen. Hiermee maak je duidelijk dat je open staat voor samenwerking. Door deze dingen heeft een tentatieve toon als effect dat je anderen gemakkelijker actief betrekt bij het proces. Jouw tentatieve toon werkt als een uitnodiging om mee te denken en mee te bepalen.

Tentatief is wijs

Een tentatieve houding is in veel communicaties wijs. De relatie tussen tentativiteit en wijsheid kun je zien door te kijken naar de basiselementen van wijsheid:

  1. intellectuele bescheidenheid,
  2. onderkenning van onzekerheid,
  3. het overwegen van verschillende perspectieven en
  4. het proberen te integreren van deze perspectieven (lees meer).

Tentatieve taal en toon getuigen van bescheidenheid en onderkenning van je eigen onzekerheid. Ze bieden nadrukkelijk ruimte voor het perspectief van anderen en vergroten daarmee de kans op het komen tot gezamenlijke oplossingen en compromissen.

Tot slot

Er zijn ook situaties waarin een tentatieve toon averechts kan werken. Als het bijvoorbeeld belangrijk is om duidelijk te zijn over wat er van een andere persoon verwacht wordt, kan een tentatieve toon wellicht de indruk wekken dat deze verwachting niet zo belangrijk is terwijl hij dat misschien wel is. Hetzelfde kan gelden voor een situatie waarin je je grenzen wilt aangeven. Dan kan een tentatieve toon verwarrend zijn en averechts werken. Ook wanneer het de bedoeling is dat je duidelijk bent over feiten of cijfers kan een tentatieve houding soms averechts werken. Het kan de indruk wekken dat je niet goed weet waar je het over hebt. Of het kan te veel ruimte bieden aan mensen die een belang hebben in het miskennen of verdraaien van deze feiten en cijfers.

In veel andere situaties, ik denk de meeste situaties waarin we met elkaar dingen tot stand moeten brengen, werkt een tentatieve toon vaak prettig en goed. Zie je een gelegenheid om er eens mee te experimenteren?

Wat vind je van dit artikel?
  • Interessant (14)
  • Bruikbaar (11)