In een recente studie hebben Schwalbe et al. (2024) onderzocht hoe mensen politiek nieuws beoordelen en delen. Hun bevindingen suggereren dat politieke voorkeuren een sterkere invloed hebben op onze nieuwsbeoordeling dan de feitelijke juistheid van het nieuws. Dit verschijnsel, dat zij de “concordance-over-truth bias” noemen (de neiging om politieke overeenstemming boven waarheid te verkiezen), kan gevolgen hebben voor de democratische besluitvorming.
De kern van het onderzoek
Het onderzoek richt zich op wat zwaarder weegt bij het beoordelen van nieuwsberichten: de feitelijke juistheid of de overeenstemming met iemands politieke overtuigingen. Eerdere studies suggereerden dat waarheid belangrijker is, maar Schwalbe et al. betogen dat deze resultaten mogelijk vertekend zijn door methodologische keuzes.
De onderzoeksopzet
De onderzoekers rekruteerden 1.808 Amerikaanse deelnemers met een evenwichtige verdeling qua demografische kenmerken. De deelnemers kregen 16 nieuwskoppen te zien: 8 politieke berichten over Donald Trump (pro en anti) en 8 niet-politieke berichten. In de experimentele conditie waren de helft van de politieke berichten nepnieuws.
Het experiment werd gepresenteerd als een studie over “geheugen en alledaagse communicatie” om de focus op accuraatheid te verminderen. Deelnemers beoordeelden hoe waarschijnlijk de berichten waar waren en hoe waarschijnlijk ze deze zouden delen.
Belangrijkste bevindingen
De resultaten toonden aan dat deelnemers politiek concordante berichten beoordeelden als waarschijnlijker waar dan discordante berichten, ongeacht de feitelijke juistheid. Het effect van politieke concordantie (d=0,97) was 1,4 keer sterker dan het effect van feitelijke juistheid (d=0,68), wat de “concordance-over-truth bias” illustreert.
Deelnemers beoordeelden zelfs overduidelijk onwaarschijnlijk nepnieuws zoals “Trump verslaat schaakgrootmeester Magnus Carlsen” als waarschijnlijker waar dan feitelijk juist nieuws dat tegen hun politieke overtuigingen inging. Dit toont hoe sterk politieke voorkeuren ons oordeel kunnen beïnvloeden.
Weerstand tegen waarheid versus gevoeligheid voor nepnieuws
Deelnemers waren eerder geneigd om echt nieuws dat tegen hun politieke overtuigingen inging te verwerpen dan om nepnieuws te geloven dat hun overtuigingen bevestigde. Dit suggereert dat weerstand tegen onwelkome waarheid een groter probleem vormt dan gevoeligheid voor nepnieuws.
Factoren die samenhangen met beoordelingsvertekening
De sterkste correlatie met de concordance-over-truth bias was de “illusie van objectiviteit” – de mate waarin mensen geloofden dat hun eigen politieke kant objectiever was. Andere factoren waren extreme opvattingen over Trump en het consumeren van eenzijdige media. Opleiding en analytisch denkvermogen boden geen significante bescherming.
Selectief redeneren
Cognitieve reflectie correleerde zowel met meer accuraatheid als met meer partijdigheid. De onderzoekers noemden dit “selectief redeneren“: deelnemers met een hoger cognitief vermogen waren beter in het onderscheiden van echt en nepnieuws, maar vooral wanneer de conclusies strookten met hun politieke overtuigingen.
Implicaties
De resultaten zijn relevant voor onze democratische samenleving. Als politieke overtuiging zwaarder weegt dan waarheid, wordt het moeilijk om een gedeelde realiteit te creëren die nodig is voor rationele besluitvorming. De illusie van objectiviteit blijkt een belangrijke factor – juist degenen die het meest overtuigd zijn van hun eigen objectiviteit, blijken het meest vatbaar voor partijdigheid.
De onderzoekers suggereren diverse interventies zoals factcheck-waarschuwingslabels, “pre-bunking” van desinformatie, bewustmaking van eigen biases, en het bevorderen van intellectuele nederigheid. Ook pleiten ze voor mediabeleid dat gebalanceerde nieuwspresentatie stimuleert.
Lees ook:
- When Politics Trumps Truth: Political Concordance Versus Veracity as a Determinant of Believing, Sharing, and Recalling the News
- Myside bias: de vooringenomenheid die ons verdeelt
0 reacties