4 Elementen van wijs leiderschap
Wie wil er nog een leiderschapsrol hebben in een grote organisatie in deze complexe tijden? De rol van leiders is namelijk behoorlijk uitdagend. Om te beginnen zijn organisaties zelf vaak enorm complex. Binnen organisaties krijg je als leider te maken met allerlei problemen, meningsverschillen en uiteenlopende belangen. Hoe kun je als leider nu ooit beschikken over de informatie, kennis en vaardigheden om te komen tot overbrugging van deze tegenstellingen en tot oplossingen van deze problemen? En kijk dan eens naar de omgeving waarin organisaties moeten opereren. Die kenmerken zich ook al door een enorme complexiteit, verandering en onzekerheid. Hoe kun je als leider in al deze turbulentie ooit zeker weten welke kant het op moet met de organisatie? Vraagt het zijn van een leider niet om bijna bovenmenselijke energie, capaciteiten en sociale vaardigheden?
| Trainingen Progressiegericht Werken |
4 Elementen van wijs leiderschap
Het simpele antwoord op de vraag hierboven is dat niemand beschikt over dergelijke bovenmenselijke energie, capaciteiten en sociale vaardigheden. Het is een illusie om te denken dat leiders alles kunnen overzien, alles kunnen weten, alles kunnen voorzien en altijd gelijk kunnen hebben. Leiders kunnen geen perfecte analyses maken en perfecte doelen stellen. Maar wat is dan een sleutel tot effectief leiderschap?
Een realistischer antwoord op deze vragen wordt geboden door een vrij nieuw onderwerp van onderzoek in de psychologie: de psychologie van wijsheid (zie o.a. Grossmann & Brienza, 2018). Binnen deze benadering wordt wijsheid gedefinieerd aan de hand van de volgende vier aspecten:
- Intellectuele bescheidenheid: wijze leiders begrijpen en accepteren het feit dat hun eigen kennis en kunde per definitief beperkt is. Dit betekent dat ze zich realiseren dat er veel is dat je niet weet en dat wat jij denkt niet per definitie juist is. Intellectueel bescheiden leiders luisteren goed, verzamelen informatie, toetsen of ze dingen goed hebben begrepen en of ze misschien niet dingen over het hoofd hebben gezien. Ze zijn zorgvuldig in het vormen van hun mening.
- Herkennen en onderkennen van onzekerheid en verandering: wijze leiders beseffen dat er veel onzekerheid en verandering is. Ze denken in termen van verschillende oplossingen en scenario’s en zijn bereid hun aanpak bij te stellen als de veranderende situatie daar om vraagt.
- Aandacht voor het perspectief van anderen: wijze leiders staan open voor verschillende manieren van denken. Ze doen hun best om het perspectief van anderen te begrijpen. Anderen krijgen de gelegenheid om hun zorgen te uiten en problemen te benoemen en ook om te zeggen waar zij voor pleiten.
- Gerichtheid op het integreren van verschillende perspectieven en komen tot compromissen: wijze leiders streven naar het overbruggen van verschillende perspectieven. Ze doen dit door te zoeken naar gemeenschappelijkheid in perspectieven en belangen en door te zoeken naar oplossingen die zo veel mogelijk recht doen aan de perspectieven en belangen.
Voordelen van wijs leiderschap
Een dergelijke invulling van een leiderschapsrol heeft voordelen op meerdere fronten. Allereerst heeft het voordelen voor leiders zelf. Door op deze manier te denken verwachten zij niet het onmogelijke van zichzelf. Ook leiders kunnen geen supermensen zijn en door de elementen van wijs leiderschap te gebruiken hoeven zij dat ook niet. Hiermee voorkomen ze dat ze een veel te zware last op hun schouders nemen. Verder heeft deze invulling van leiderschap voordelen voor medewerkers. Wijze leiders stellen zich niet betweterig of superieur op maar toegankelijk, bescheiden en gelijkwaardig. Als medewerker voel je je serieus genomen door wijze leiders wat je stimuleert en inspireert. Wijs leiderschap heeft ook voordelen voor de organisatie als geheel. Door meerdere perspectieven, belangen en scenario’s serieus te nemen neemt de kans toe dat de organisatie duurzaam succes bereikt. Verder is het zo dat wijze leiders veel invloed hebben op de waarden, houdingen en het gedrag van anderen in de organisatie. Leiders zijn opvallend en wat zij doen modelleert namelijk vaak de houding en het gedrag van anderen.
Het aanleren van deze vaardigheid
We moeten nu niet met zijn allen op zoek naar die uitzonderlijke individuen die deze vier kenmerken van wijs leiderschap belichamen. Wijsheid blijkt namelijk geen stabiel persoonskenmerk te zijn. Het is niet zo dat er mensen zijn die altijd zo wijs handelen. De mate waarin we wijs handelen blijkt bij vrijwel iedereen van situatie tot situatie te verschillen. Een tweede reden om niet de primaire focus te leggen op het vinden van wijze leiders is dat wijs leiderschap een aan te leren vaardigheid is. We kunnen ons dus beter richten op het aanleren van deze vaardigheid. Het valt te hopen dat mensen in formele leiderschapsposities dit zullen doen. En hoe hoger de leidinggevende positie, hoe groter de te verwachten voordelen zullen zijn. Maar ook mensen in informele leiderschapsrollen (en dat zijn we van tijd tot allemaal) kunnen zich laten inspireren door deze 4 elementen.
Vraag
Hoe kun jij in jouw rol een bijdrage (hoe klein ook) leveren aan het stapje voor stapje vergroten van wijs leiderschap in jouw omgeving?
1 Comment
Open link
► Dit onderzoek van Rego et al. (2024) richt zich op de praktische wijsheid van leiders, een aspect van leiderschap waar tot nu toe weinig empirische studies naar gedaan zijn. De onderzoekers operationaliseren het als een driedimensionale capaciteit, namelijk het vermogen tot 1) het inwinnen van informatie, 2) het oordelen met inzicht, en 3) emotioneel gereguleerde acties.
De onderzoekers hebben een vragenlijst ontwikkeld en gevalideerd maatstaf om praktische wijsheid bij leiders te meten. Ze onderzochten of leiders die deze wijsheid tonen, het makkelijker maken voor medewerkers om open te zijn en hun mening te geven, doordat deze medewerkers zich veilig voelen om dit te doen. Hun rationale was dat wijze leiders, door te luisteren naar medewerkers die problemen bespreken en de bestaande situatie willen verbeteren, betere besluiten kunnen nemen. Dit luisteren wordt mogelijk gemaakt door een omgeving waarin medewerkers zich veilig voelen.
De onderzoekers gebruikten verschillende methoden: een tweegolfsveldstudie, een driegolfsveldstudie, en een experiment met scenario’s, uitgevoerd in drie landen. Ze vonden bewijs voor hun driedimensionale model van wijsheid. Ook toonden ze aan dat leiders met deze wijsheid het makkelijker maken voor medewerkers om zich uit te spreken, doordat deze zich veiliger voelen.
Dit onderzoek onderstreept hoe belangrijk praktische wijsheid in leiderschap is. Het helpt een omgeving te creëren waarin medewerkers zich veilig voelen om zich uit te spreken. Dit is cruciaal voor het nemen van betere beslissingen en het verbeteren van omstandigheden binnen organisaties.