Nederlandse politieverhoren moeten beter

In progressiegerichte gespreksvoering bejegen je je gesprekspartners uiterst respectvol. Je neemt hen serieus en erkent en onderzoekt hun perspectief. Mensen vragen zich soms af of deze respectvolle en onderzoekende aanpak niet uitsluitend geschikt is voor coöperatieve en goedwillende gesprekspartners. Kun je bij mogelijk minder coöperatieve gesprekspartners wellicht niet beter kiezen voor een meer confronterende aanpak? Kun je bijvoorbeeld in een politieverhoor wel verwachten dat iemand ooit zal bekennen als je hem of haar niet fors onder druk zet? Een nieuw proefschrift van Koen Geijsen (2018; zie foto) biedt duidelijke antwoorden.

Veel ineffectieve vragen tijdens verhoren

Geijsen analyseerde in zijn onderzoek 25 verhoren met kwetsbare verdachten, mensen met psychiatrische problemen of lage intelligentie. 21 van die verhoren waren inadequaat uitgevoerd. Voorbeelden van veel voorkomende fouten die geconstateerd werden, zijn: het stellen van sturende, suggestieve vragen, het stellen van ongepast gesloten vragen en het stellen van meerdere vragen tegelijkertijd. Het stellen van dit soort vragen vergroot de kans op het verkrijgen van onbetrouwbare informatie. Open vragen leveren de meeste informatie op.

Onder druk zetten gebeurt veel maar het werkt niet

Een tweede soort fout die te vaak gemaakt wordt, is het onder druk zetten van verdachten. Geijsen: “Uit heel veel onderzoek blijkt dat wanneer je stress veroorzaakt, het voor mensen een probleem wordt om informatie uit het geheugen op te diepen. Mensen kunnen zich dan moeilijker dingen herinneren.” Ook brengt het onder druk zetten van verdachten het gevaar van valse bekentenissen met zich mee. Geijsen stelt dat Nederlandse verhoormethoden niet voldoen aan internationale research-based interviewstandaarden en grondige herziening nodig hebben.

De Nederlandse verhoorpraktijk moet beter

Nederland heeft geen sterk academische  traditie van politieonderzoek en de praktijk van de verhoormethoden loopt achter bij de stand van kennis en ook ten opzichte van de praktijk in andere landen zoals Groot-Brittannië, Noorwegen, Indonesië en Vietnam. In deze landen loopt men voor door een verhoormethode te gebruiken die wordt aangeduid met de term investigative interviewing. Deze methode wordt gekenmerkt door een open en benaderbare houding tegenover de verdachte, nuttige vragen, een goede voorbereiding en een heldere structuur. Deze aanpak werkt bewezen beter, zeker bij kwetsbare verdachten.