Luisterkwaliteit vermindert eenzaamheid door verbondenheid en autonomie

In recent onderzoek onderzoeken Itzchakov et al. (2023), de invloed luisterkwaliteit op de gevoelens van eenzaamheid, vooral bij mensen die een ervaring van sociale afwijzing hebben gedeeld. De onderzoekers verwachtten dat een hoge kwaliteit van luisteren, gedefinieerd als gedrag dat aandacht, begrip en positieve bedoelingen overbrengt, diverse positieve effecten heeft op de persoon die vertelt over de pijnlijke ervaring.

Achtergond het onderzoek

Sociale afwijzing kan leiden tot intens gevoel van eenzaamheid, emotionele en fysieke stress, en zelfs depressie. De onderzoekers voerden dit onderzoek uit met de hypothese dat actief en empathisch luisteren de spreker een gevoel van verbondenheid en autonomie kan geven, waardoor de psychologische impact van het delen van een ervaring van afwijzing vermindert.

Studie 1: De invloed van luisterkwaliteit

In deze studie keken 242 Israëlische studenten naar video’s waarin een spreker een ervaring van sociale afwijzing deelde met een luisteraar. Er waren drie condities met verschillende niveaus van luistervaardigheid:

• Bij hoogwaardig luisteren was er constant oogcontact, non-verbale reacties en uitdrukkingen van interesse, en werden open, reflecterende vragen gesteld.
• Bij gemiddelde luisterkwaliteit was er overwegend oogcontact en minimale onderbreking, met enkele non-verbale reacties.
• Bij lage luisterkwaliteit werd er weinig oogcontact gemaakt, leek de luisteraar afgeleid en reageerde hij niet verbaal of non-verbaal.

De onderzoekers vroegen de de deelnemers zich na afloop voor te stellen dat zij  de spreker waren en vervolgens vanuit dat perspectief enkele vragen te beantwoorden. Afhankelijk van de luisterkwaliteit die de luisteraar tentoonspreidde (hoog, gemiddeld of laag), rapporteerden de deelnemers verschillende niveaus van verbondenheid, autonomie en eenzaamheid. De resultaten toonden aan dat deelnemers dachten dat sprekers die een ervaring van afwijzing deelden met een hoogwaardige luisteraar, zich minder eenzaam voelden.

Mediatie-analyse toonde aan dat een gevoel van verbondenheid en van autonomie een mediërende rol vervulden in het effect van luisterkwaliteit op de eenzaamheid van sprekers (zie afbeelding).

Studie 2: Interpersoonlijke interactie en luisterkwaliteit

In deze studie, uitgevoerd met 102 Britse studenten, deelden de deelnemers een persoonlijke ervaring van afwijzing met een onderzoeker. De onderzoekers wezen de deelnemers random toe aan luisteraars met een ofwel matige dan wel hoge luisterkwaliteit. De deelnemers rapporteerden een grotere verbondenheid met de hoogwaardige luisteraar. Tevens rapporteerden ze een grotere verbondenheid met de luisteraar en dat zij zichzelf meer autonoom voelden. Mediatie-analyse toonde opnieuw aan dat verbondenheid en autonomie de impact van luistermanipulatie op eenzaamheid bemiddelden.

Studie 3: communicatie en luisterkwaliteit via Zoom

Met 205 Israëlische studenten voerden de onderzoekers een soortgelijke studie uit als Studie 2, maar dan via Zoom. Hieruit bleek dat de resultaten van Studie 2 gerepliceerd konden worden in een virtuele omgeving, met meerdere luisteraars.

Studie 4: Delen van ervaren afwijzing of pech

In deze studie kozen de onderzoekers 354 deelnemers aselect om een ervaring van sociale afwijzing of pech te bespreken die zij zelf hadden meegemaakt met een luisteraar. De luisteraar vertoonde ofwel een hoogwaardige of een gemiddelde luisterkwaliteit. De resultaten toonden aan dat het praten over een afwijzing met een hoogwaardige luisteraar gevoelens van eenzaamheid verminderde. De resultaten van studie 4 ondersteunden opnieuw tevens de mediërende rollen van verbondenheid en autonomie in het effect van luisterkwaliteit op de eenzaamheid van sprekers.

Studie 5: Luisteren en hiërarchie

Aan dit onderzoek deden 740 deelnemers mee die gevraagd werden zich voor te stellen dat ze een nieuwe werknemer waren in een werkscenario, dat ze sociale afwijzing van collega’s ervoeren en vervolgens een gesprek hadden met hun manager, wiens luisterkwaliteit varieerde in de verschillende scenario’s.

Deelnemers rapporteerden verbeterde verbondenheid, autonomie (zowel zelf-congruentie als keuze) en verminderde eenzaamheid wanneer ze werden blootgesteld aan luisterscenario’s van hoge kwaliteit.

In de daaropvolgende mediatie-analyse bleek echter keuzeautonomie niet significant in het verminderen van eenzaamheid wanneer de effecten van verbondenheid en autonomie van zelf-congruentie in beschouwing worden genomen. Dit suggereert dat luisteren van hoge kwaliteit weliswaar de verbondenheid tussen spreker en luisteraar en de autonomie (vooral de zelf-congruentie) kan verbeteren, maar dat de vrijheid om het gesprek te sturen (keuzeautonomie) in deze context minder essentieel kan zijn voor het verminderen van eenzaamheid.

Conclusie

Uit deze onderzoeken blijkt dat hoogwaardig luisteren aanzienlijk kan bijdragen aan het verminderen van eenzaamheid, vooral na het bespreken van ervaringen van sociale afwijzing. Het creëren van een gevoel van verbondenheid en het bevorderen van autonomie zijn de sleutels tot dit effect.