Als een leerling zegt: “Ik vind dit saai”, duidt dat dan op een gebrek aan motivatie? Dat is mogelijk maar de opmerking kan ook duiden op iets anders: een statische mindset.

Statische mindset

In deze video legt Carol Dweck uit dat een statische mindset het voor mensen moeilijk maakt om om te gaan met moeilijkheden. Als taken of opdrachten moeilijk gevonden worden door hen kunnen ze bang worden omdat ze zich afvragen of ze wel voldoende capaciteiten bezitten om een goed resultaat te bereiken. Deze angst kan zich op verschillende manieren uiten. Een manier is om die angst direct te uiten. Maar vaak zullen ze hun angst proberen te maskeren. Als we een statische mindset hebben, kan het namelijk erg bedreigend voor ons zijn om te laten merken dat we geloven dat we iets niet kunnen leren.

Maskeren van angst

Als we een statische mindset hebben, kunnen we proberen onze angst te maskeren. Hiervoor kunnen we verschillende strategieën toepassen. Eén strategie is om ons een beetje op de achtergrond te houden of de situatie te ontvluchten om zo moeilijke uitdagingen uit de weg te gaan. Dit in de hoop dat anderen niet zullen merken dat we bang zijn. Andere maskeerstrategieën zijn wat actiever of zelfs agressiever. Zoals Carol Dweck hier uitlegt, is de opmerking “Dit is saai” vaak een manier om een statische mindset te verbergen. Eigenlijk is de persoon bang om het proberen en te falen.

Doen alsof je neerkijkt op de uitdaging

Dit soort defensieve gedragingen kan zich op verschillende manieren uiten. Enkele voorbeelden die ik heb gehoord zijn: “Wiskunde is saai”, “Wiskunde is een vervelend vak want het is niet logisch” en “dit soort oefeningetjes werkt niet voor mij, ik heb een andere leerstijl”. Bij dit soort opmerkingen maskeren we onze angst door ons laatdunkend uit te laten over de uitdaging waar we eigenlijk bang voor zijn.

De opmerking “Dit is saai” is interessant om de volgende reden. Onderzoek heeft laten zien dat wanneer we niet genoeg uitgedaagd worden we iets als saai ervaren, terwijl wanneer we teveel worden uitgedaagd we angst ervaren. Als we dus doen alsof iets saai is terwijl we eigenlijk angst ervaren zeggen we “Dit is niet uitdagend genoeg voor mij” terwijl we eigenlijk bang zijn dat de situatie te uitdagend voor ons is.

Maar het kan nog erger. Ik heb een neurowetenschapper eens horen zeggen – ik ben helaas de bron kwijt – dat leerlingen zich wanneer zijn bang zijn te dom te zijn om de stof kunnen gaan begrijpen zich nog liever agressief en lastig gaan gedragen dan toe te geven dat ze bang zijn. Het motto lijkt te zijn: “Ik heb liever dat ze bang voor me zijn dan dat ze door hebben dat ik dom ben.”

Groeimindset-interventies

Begrijpen dat dit soort defensieve gedrag een poging kan zijn om angst te vermijden, kan ons helpen om een juiste reactie te vinden op dit gedrag. Boos worden heeft vaak geen zin omdat het de angst en het oppositionele gedrag waarschijnlijk alleen maar vergroot. Het toepassen van groeimindset-interventies is zeer de moeite van het proberen waard.

Ik heb een wiskundedocent eens als volgt horen reageren op de opmerking: “Wiskunde is saai!”. Ze zei: “Dat hoor ik leerlingen wel vaker zeggen. Maar weet je wat ik gemerkt heb? Veel leerlingen vinden wiskunde best moeilijk en dat is begrijpelijk. Het is namelijk best een moeilijk vak. Maar ik heb gemerkt dat vrijwel iedereen wiskunde kan leren als ze er goed hun best voor doen en er goed mee oefenen. En weet je wat ik dan vaak zie? Dat leerlingen het dan ook leuker gaan vinden! Hoe beter je het gaat begrijpen, hoe leuker het vaak wordt.”

Dit soort interventies normaliseert de angst en frustratie die leerlingen kunnen ervaren als ze moeilijke dingen doen. En tegelijkertijd schept dit soort interventies een positieve verwachting waardoor leerlingen iets meer vertrouwen kunnen krijgen in de mogelijkheid dat ze beter zullen worden.