De onzichtbaarheid van progressie

Het gevoel dat je progressie boekt in iets wat belangrijk voor je is heel motiverend. Maar soms boek je progressie zonder het zelf te merken en loop je dus het motiverende effect onnodig mis. In dit artikel legde ik al eens uit wat enkele redenen zijn waarom geboekte progressie soms moeilijk waarneembaar kan zijn. Lees hieronder meer over de onzichtbaarheid van progressie. 

1. Sensorische adaptatie

Eén reden voor die onzichtbare progressie die ik noemde is sensorische adaptatie. Dit wil zeggen dat we wennen aan de progressie die we geboekt hebben en hem daardoor niet meer opmerken.

2. Progressie negatief interpreteren

Een tweede reden die ik noemde is de progressie die er is negatief interpreteren. Een voorbeeld hiervan is de beschikbaarheid van bepaalde technologische middelen niet zien als voordelen maar als gevaren.

3. De lat hoger leggen

Een derde reden waarom we progressie niet opmerken is dat we, soms onbewust, de lat hoger leggen voor onszelf. Niet alleen ons niveau is hoger geworden maar ook ons doel. Daardoor blijft de afstand tussen ons huidige niveau en ons doel gelijk (of deze neemt zelf toe).

4. Hogere eisen op een hoger niveau

Er is nog een vierde reden (een beetje verwant aan de derde reden) die ervoor zorgt dat we progressie die er wel is, niet zien. Door de progressie die we boeken komen we in nieuwe situaties terecht die hogere eisen aan ons stellen. We komen op een hoger niveau te functioneren. Daardoor kan de afstand tussen ons competentieniveau en het gevraagde niveau constant blijven of zelfs toenemen. Denk bijvoorbeeld aan de voetbalclub die promoveert naar een hogere divisie. Eenmaal gepromoveerd krijgt de club te maken met veel sterkere tegenstanders en zal de club vermoedelijk vaker gaan verliezen. Dit hoeft niet te betekenen dat de club zelf slechter is geworden; misschien is de club zelfs nog sterker geworden. Het heeft te maken met de veel sterkere tegenstand waar de club op het hogere niveau mee te maken krijgt.

Hoe houd je zicht op je feitelijke progressie?

De progressie brengt ons in andere situaties en op een hoger niveau. Op het hogere niveau stelt hogere eisen aan ons waardoor we ogenschijnlijk minder succesvol zijn en achteruit lijken te gaan. De paradox is dus dat progressie zichzelf zo als het ware onzichtbaar kan maken. De vraag is dus hoe je zicht kunt houden op feitelijke progressie. Mijn suggestie is dat je daarvoor minder naar “extern succes” moet kijken en meer naar concrete verbeteringen in je eigen bekwaamheid.

Hoe merk je dat je beter aan het worden bent?

De mate waarin je extern succes behaalt (hoge cijfers, overwinningen, erkenning, etc.) is in veel gevallen een matige indicatie van de mate waarin je feitelijke progressie bereikt. De verhouding tussen progressie en extern succes is op zijn hoogst lost-vast te noemen. Veel andere factoren vertroebelen de relatie tussen feitelijke progressie en extern succes (zoals bijvoorbeeld bij de club die promoveerde naar een hogere divisie het geval was). Een meer betrouwbaar soort indicatie van progressie is je eigen bekwaamheid. Een belangrijke vraag voor iedereen die betekenisvolle progressie wil blijven boeken is: hoe kun je merken dat je beter aan het worden bent?