“Ik ben niet voor Trump maar je moet toegeven: hij heeft briljant campagne gevoerd!” Dit soort opmerkingen hoor je regelmatig naar aanleiding van Trumps verkiezingsoverwinning. Het doet denken aan de bewondering voor een schaakspeler die wint door stiekem schaakstukken te verzetten als zijn tegenstander even niet kijkt. Is dat ‘briljant spel’? Natuurlijk niet. Toch wordt een voormalig president die meer dan 30.000 aantoonbare leugens verspreidde tijdens zijn ambtstermijn geprezen om zijn ‘strategisch inzicht’. Deze perverse logica, waarbij effectiviteit wordt verward met excellentie, vreet aan het fundament van de Amerikaanse democratische rechtstaat. En de onze, als we niet uitkijken en ophouden met bewondering voor wangedrag.
De leugen van de ‘gestolen’ verkiezing
Neem bijvoorbeeld zijn hardnekkige leugen dat de verkiezingen van 2020 ‘gestolen’ waren. Zonder enig bewijs (ondanks uitgebreid onderzoek) wist Trump miljoenen Amerikanen ervan te overtuigen dat er grootschalige fraude had plaatsgevonden. Het resultaat? Een bestorming van het Capitool en een blijvende ondermijning van het vertrouwen in democratische instituties. En wat horen we? “Hij spreekt de taal van het volk! Zeer knap hoe hij mensen weet te mobiliseren.” Het is alsof we een atleet prijzen die doping gebruikt omdat hij zo ‘slim’ de controles wist te omzeilen.
Bewondering voor wangedrag
Het verheerlijken van wangedrag heeft verstrekkende gevolgen. Ten eerste verschuift het ons morele kompas: we beginnen ‘effectiviteit’ belangrijker te vinden dan waarheid en ethiek. Als een leider zijn doelen bereikt door leugenachtige propaganda, wordt dat niet gezien als moreel falen maar als tactisch succes. Dit creëert een gevaarlijk precedent. Het is als een voetbalwedstrijd waarin niet meer het beste team wint, maar het team dat het beste is in het misleiden van de scheidsrechter.
Normalisatie van bedrog: integriteit is optioneel
Ten tweede normaliseert het dit gedrag. Jonge politici en leiders krijgen het signaal: integriteit is optioneel, zolang je maar ‘resultaat’ boekt. We zien het al gebeuren: steeds meer politici nemen hun toevlucht tot desinformatie en polariserende retoriek, simpelweg omdat het ‘werkt’. Net zoals een kind dat ziet dat vals spelen onbestraft blijft, leren zij: eerlijkheid is voor losers.
De langetermijnschade van leugens
Wat je ook hoort is: “Maar als het effectief is, is het toch slim?” Dit argument gaat voorbij aan de langetermijnschade die manipulatie aanricht. Een democratie kan alleen functioneren op basis van een gedeelde werkelijkheid en wederzijds vertrouwen. Elke ‘succesvolle’ leugen ondermijnt dit fundament verder. Het is als een kaartspel waarbij steeds meer spelers stiekem kaarten markeren – uiteindelijk wil niemand meer meespelen.
Stop met het prijzen van valsspelen
Wat kunnen we zelf doen? Ten eerste: stop met het prijzen van manipulatief ‘succes’. Wanneer iemand Trump’s tactiek ‘briljant’ noemt, wijs dan op de kosten: gepolariseerde gemeenschappen, ondermijnd vertrouwen, beschadigde instituties. Als iemand zegt “hij speelt het spel slim”, antwoord dan: “Nee, hij vernietigt het spel.” Ten tweede: steun eerlijkheid. Steun leiders die de moed hebben om bij de waarheid te blijven, ook als die complex of onpopulair is.
Integriteit als ware kracht
Want uiteindelijk is het geen teken van kracht om de waarheid te verdraaien. Het is geen bewijs van strategisch inzicht om systematisch te liegen. Net zoals een werkelijke sportprestatie alleen bewondering verdient als deze eerlijk is behaald, verdient politiek succes alleen respect als het met integriteit is bereikt. Echte leiders bouwen vertrouwen op door integriteit te tonen, niet door manipulatie te perfectioneren. Het wordt tijd dat onze definitie van ‘succes’ dit weerspiegelt.
Stel je voor dat je naar een autodealer gaat en de verkoper prijst zijn eigen ‘slimme tactiek’ aan: “Ik heb de kilometerstand teruggedraaid, een paar mankementen verdoezeld, en de onderhoudshistorie gefabriceerd, maar hé—kijk eens hoe snel ik die auto’s verkoop! Briljant, toch?” Wie zou daar nu bewondering voor hebben? Toch lijken we in de politiek plotseling bereid om dit soort praktijken te prijzen als ‘strategisch inzicht’.
Het is vreemd hoe we in het dagelijks leven heel goed begrijpen dat eerlijkheid belangrijk is. Niemand wil belazerd worden bij het kopen van een auto, een huis of zelfs een simpel telefoonabonnement. Maar zodra het over politieke leiders gaat, is er opeens een vreemd soort bewondering voor wie het beste kan liegen, bedriegen, en manipuleren—alsof dat een talent is dat we moeten aanmoedigen.
Het zou verfrissend zijn als we dezelfde normen van eerlijkheid en transparantie die we in onze persoonlijke transacties verwachten, ook zouden toepassen op onze leiders. Want uiteindelijk, net zoals je niet lang zaken kunt doen door klanten keer op keer te misleiden, kan een samenleving niet blijven functioneren als leugens de norm worden.
Eigenlijk past Trump precies dezelfde tactieken toe als Hitler. Van die laatste weten we tot wat dat geleid heeft. (en dit is geen Godwin, leg de speeches van beiden gewoon even naast elkaar)
Dat ben ik met je eens. Hij heeft dat vanaf het begin gedaan. Hier schreef ik erover tijdens de campagne voor zijn eerste presidentschap: https://www.progressfocused.com/2016/03/trumps-escalating-rethoric-resembles.html