Ethisch leiderschap speelt een belangrijke rol in het vormgeven van de ethische cultuur binnen organisaties. Mensen koppelen dominant leiderschap vaak aan sterke prestaties en beslissingskracht, maar recent onderzoek van Brady en Sivanathan (2024) toont aan dat deze leiderschapsstijl ook onbedoelde negatieve gevolgen kan hebben voor de ethiek op de werkvloer. Deze bevindingen zijn relevant voor organisaties die streven naar zowel hoge prestaties als een ethisch verantwoorde werkomgeving.

Inzicht in de ‘dual-strategies’ theorie

Het onderzoek gebruikt de ‘dual-strategies’ theorie, die leiderschap onderscheidt in twee primaire benaderingen: dominantie en prestige.

• Dominante leiders kenmerken zich door een assertieve en controlerende houding, waarbij ze respect afdwingen door kracht en autoriteit.
• Prestige-georiënteerde leiders daarentegen verdienen respect door hun kennis, vaardigheden en bereidheid om deze met hun team te delen. Deze benadering biedt een waardevol kader om de impact van verschillende leiderschapsstijlen op de ethiek binnen organisaties te begrijpen.

De invloed van leiderschap op ethisch gedrag

Uit zeven verschillende studies, variërend van laboratoriumexperimenten tot veldstudies, blijkt dat dominante leiders onethisch gedrag onder hun ondergeschikten kunnen aanmoedigen. In een experiment stelde men de deelnemers bloot aan een video waarin een acteur een dominante of prestige-georiënteerde leider speelde. Na het bekijken van de video kregen de deelnemers de kans om onethisch gedrag te vertonen in een gesimuleerde werktaak. De resultaten waren consistent. De deelnemers toonden consistent meer onethisch gedrag als ze blootgesteld werden aan de dominante leider dan wanneer ze een prestige-georiënteerde leider zagen.

Wat opvallend is, is de ontdekking dat medewerkers van dominante leiders vaker geneigd zijn om onethisch gedrag als acceptabel te beschouwen. Dominante leiders creëren, mogelijk onbedoeld, een omgeving waarin normafwijkend gedrag als de norm wordt beschouwd. Dit effect wordt versterkt door de emotionele druk die deze leiderschapsstijl met zich meebrengt, zoals verhoogde angst en stress onder werknemers. Deze negatieve emotionele toestand kan leiden tot wraakzuchtig en zelfbeschermend gedrag, wat op zijn beurt de ethische normen binnen een team verder ondermijnt.

Praktische implicaties voor organisaties

De bevindingen van dit onderzoek hebben implicaties voor hoe organisaties hun leiderschap benaderen. In tijden van onzekerheid of economische druk kunnen bedrijven geneigd zijn om te kiezen voor dominante leiders die snel beslissingen nemen en controle uitoefenen. Dit onderzoek suggereert echter dat dergelijke keuzes onbedoelde negatieve gevolgen kunnen hebben voor ethisch gedrag een organisatie.

Organisaties die streven naar een ethische werkomgeving zouden er goed aan doen om meer nadruk te leggen op prestige-georiënteerd leiderschap. Leiders die respect verdienen door hun expertise, ondersteunen hun teams door middel van advisering en begeleiding. Deze leiders blijken effectiever in het bevorderen van ethische normen binnen hun teams.

Voor bedrijven die toch kiezen voor een meer dominante leiderschapsstijl, is het verstandig om extra aandacht te besteden aan het communiceren en handhaven van hoge ethische standaarden. Duidelijke regels, consequente handhaving en training in ethische besluitvorming kunnen helpen om de potentieel negatieve effecten van een dominante leiderschapsstijl te verminderen.

Conclusie

Terwijl dominante leiders mogelijk effectiever lijken in het afdwingen van prestaties, kunnen ze onbedoeld een cultuur van onethisch gedrag bevorderen. Organisaties die streven naar een gezonde, ethische werkomgeving moeten zorgvuldig nadenken over welke leiderschapsstijlen ze ondersteunen en promoten. Bedrijven die kiezen voor leiders die respect verdienen door hun expertise, bevorderen een ethische cultuur. Dit kan niet alleen leiden tot betere resultaten, maar ook tot een positieve werkomgeving waar werknemers zich moreel gesteund voelen.