Als je vooruitgang wilt boeken in een veranderproces is het nogal eens verstandig om beginnen te werken met de mensen die de verandering zien zitten. Binnen de progressiegerichte aanpak gebruiken we soms de metafoor van een verkeerslicht om dit uit te leggen.

Verkeerslichtmetafoor

De groene mensen zijn de mensen die positief staan tegenover de verandering, de oranje mensen zijn de mensen die waarschijnlijk mee zullen doen maar nog even de kat uit de boom willen kijken en de rode mensen zijn de mensen die niet staan te springen om deze verandering uit te voeren.

Beginnen met de groenen

Wanneer je start met de groenen komt de verandering vaak vlot op gang. Het nieuws van de vooruitgang verspreidt zich vaak snel wat anderen aanmoedigt om ook mee te gaan doen.

Niet bestraffend

Progressiegerichte procesbegeleiders reageren niet afwijzend op oranje en rode mensen. In plaats daarvan accepteren zij hun houding en tonen begrip (bijvoorbeeld: “Ik kan me voorstellen dat je even de kat uit de boom kijkt. Haak gerust aan wanneer je eraan toe bent”).

Door niet bestraffend op te treden tegen mensen die niet meteen enthousiast meedoen met de verandering is het voor deze mensen gemakkelijker om later alsnog enthousiast mee te gaan doen. Zij zijn niet op de vingers getikt voor hun aanvankelijke aarzeling waardoor ze geen extra drempel hoeven te nemen om alsnog mee te gaan doen.

In het onderstaande voorbeeld past een docent op het VMBO het beginnen-met-de-groenen principe bewust toe. Ook zijn in dit voorbeeld enkele andere technieken te herkennen zoals de gewenste-situatievraag.

Vragenlijstje in de klas

Het schooljaar is bijna afgelopen. Mary, de docent, heeft haar cijfers voor het eindrapport al bepaald en alle stof is behandeld. Het is nu de laatste les. Mary bedenkt hoe zij die les wil besteden. Gaat ze wat extra stof behandelen? Laat ze leerlingen naar een film kijken?

Ze besluit tot iets anders. Ze legt de leerlingen een kort vragenlijstje voor met vragen als:

• Wat vond je goed gaan dit schooljaar?
• Waar ben je trots over?
• Waar ben je niet zo tevreden over?
• Hoe wil je dat volgend jaar voor je wordt?
• Wat ga je anders aanpakken?
• Hoe wil je dat jouw toekomst wordt?

Ik wil gangsta worden

Mary nodigt de leerlingen uit deze vragen eens in te vullen en zegt dat ze benieuwd is naar de antwoorden. Sommige leerlingen beginnen direct te schrijven. Andere moeten even wennen aan deze onverwachte taak en wachten even voor ze beginnen te schrijven.

Dan vragen een paar kinderen of ze de antwoorden op sommige vragen mogen tekenen in plaats van opschrijven. Mary vindt dat prima. Eén van de leerlingen, Ali, schrijft maar één zin op het papiertje en levert het direct weer in. Hij heeft geschreven: “Ik wil een gangsta worden”.

Beter me best doen

Mary kijkt even naar het papiertje en twijfelt of ze er iets over moet zeggen. Ze besluit dat niet te doen. Ze loopt langs de leerlingen die het vragenlijstje aan het invullen zijn.

Na ongeveer tien minuten vraagt Ali opeens: “Mevrouw, hebt u een nieuw papiertje voor mij? Ik heb net een flauw antwoord gegeven. Ik wil het nu serieus invullen.” Als hij klaar is werpt Mary een snelle blik op zijn antwoorden. Het eerste wat haar opvalt, is dat Ali heeft ingevuld: “Beter me best doen.”

Ontleend aan Paden naar oplossingen