Sarina Wiegman is een Nederlandse voetbaltrainer en voormalig voetbalster. Als bondscoach bereikte ze grote successen, zowel met het Nederlands elftal als met het Engelse elftal. Zij werd op tv geïnterviewd door Eva Jinek. Het gesprek bevatte een fragment dat mij aansprak.
Fragment uit het gesprek
| Eva: | Aan het begin van jouw tijd in Engeland riep je tegen jouw spelers: “I don’t give a shit if you make mistakes. Dat is eigenlijk het tegenovergesteld van wat wij verwachten van iemand in jouw positie tegen mensen die zo aan de top moeten presteren. Maar jij wilt dat ze de ruimte voelen om fouten te maken. |
| Sarina: | Ja, ik denk dat dat cruciaal is. Je speelt om te winnen. En als je speelt om te winnen moet je actie ondernemen. En als je actie onderneemt dan kun je iets briljants doen maar je kunt ook een fout maken. En als je dat wilt voorkomen dan ga je spelen om niet te verliezen. Nou, daar zit allereerst geen energie in. En daar zit ook geen avontuur in. En, ja, volgens mij wil je dat avontuur opzoeken en proberen zo goed mogelijk te spelen. En als het kan even aantrekkelijk ook. Dus je moet fouten maken. Als je geen fouten maakt leer je niets. |
| Eva: | Als ze een fout maakt dan laat je dat ook zo? |
| Sarina: | Nou ja, kijk, als iemand een fout maakt en ik haal haar er gelijk uit dan gaat ze daarna nooit meer actie ondernemen. Dus je moet wel voelen, ja, ik onderneem actie, het kan goed gaan en het kan niet goed gaan. En wat ga ik daarvan leren. Ja, kijk als je drie keer dezelfde fout maakt en we verliezen drie keer door zo’n fout dan hebben we natuurlijk een probleem als team. Je moet wel van je fouten leren. |
| Eva: | We kennen allemaal het cliché van de schreeuwende trainer die zijn spelers er van langs geeft. Er wordt altijd gezegd: aan de top hoort dat erbij. Dat moet je maar accepteren. |
| Sarina: | Ja, zo werk ik niet. Ik vind dat niet. Ik denk juist dat je heel… Je kan duidelijk zijn, en je kan duidelijkheid geven hoe iemand presteert en over prestaties praten en over gedrag praten. Dat is… coaches beïnvloeden van gedrag. Of dat nou op het veld of buiten het veld is. En dan hoef je niet iemand onder druk te zetten door een stemverheffing of door op een bepaalde manier te intimideren. Daar geloof ik helemaal niet in. Ik geloof in eerlijke feedback te geven en duidelijk te zijn maar ook voor elkaar te zorgen en een helpende hand te bieden. Ja, en bij mij komt dat terug op elkaar behandelen met respect. |
Effectief leiderschap
In dit artikel uit 2023 zette ik enkele inzichten uit onderzoek op een rijtje over effectief leiderschap:
- Helpen effectiever dan domineren.
- Effectieve leiders zijn ethisch en nederig.
- Effectieve leiders ondersteunen het proces van medewerkers om zelf motivatie te scheppen.
- Autonomie-ondersteuning werkt beter dan dwang.
- Autonomie-ondersteunende leidinggevenden hebben gezag.
- Effectieve leiders geloven dat mensen hun capaciteiten kunnen ontwikkelen.
- Effectieve leiders focussen op betekenisvolle progressie.
Waarom Wiegmans leiderschap hierbij past
De leiderschapsstijl van Sarina Wiegman sluit naadloos aan bij deze wetenschappelijke inzichten. Ze verwerpt expliciet het stereotype van de dominante, “schreeuwende trainer” (inzicht 1) en kiest voor een benadering gebaseerd op respect, eerlijke feedback zonder intimidatie, en het bieden van een helpende hand, wat duidt op ethisch leiderschap (inzicht 2). Haar uitspraak “I don’t give a shit if you make mistakes” is een krachtig voorbeeld van autonomie-ondersteuning (inzicht 4) en een groeimindsetcultuur (inzicht 6). Door de angst weg te nemen, creëert ze een omgeving waarin speelsters actie durven te ondernemen. Dit stimuleert de autonome motivatie en het “avontuur” om te ‘spelen om te winnen’, in plaats van te ‘spelen om niet te verliezen’ (inzicht 3). Centraal staat haar overtuiging dat fouten essentieel zijn om te leren (“Als je geen fouten maakt, leer je niets”). Dit toont een duidelijke groeimindset—het geloof dat capaciteiten ontwikkelbaar zijn (inzicht 6)—en een focus op betekenisvolle progressie (inzicht 7). Terwijl ze deze ruimte biedt, behoudt ze haar gezag (inzicht 5) door “heel duidelijk” te zijn over prestaties en de duidelijke verwachting dat speelsters wél van hun fouten moeten leren.
Conclusie
Het succes van leiders zoals Sarina Wiegman, ondersteund door wetenschappelijke inzichten, ontkracht krachtig de hardnekkige cliché-opvatting dat dominant en agressief leiderschap noodzakelijk en gerechtvaardigd is aan de top. Te vaak wordt gesteld dat intimidatie en ‘afblaffen’ er simpelweg bij horen—of dit nu in de sport, het bedrijfsleven of andere sectoren is—en dat men dit moet accepteren om te kunnen presteren. Deze aanname is echter achterhaald en contraproductief. Wiegmans succes illustrert dat hoge eisen stellen en duidelijkheid bieden uitstekend samengaan met respect en het creëren van een psychologisch veilige leeromgeving. Effectief leiderschap leunt niet op angst en dominantie, maar juist op het faciliteren van groei, autonomie en wederzijds vertrouwen.
Heb je het filmpje van Nathan Rutjes gezien? Hoe hij een jeugdvoetbalelftal coacht is geweldig. https://www.instagram.com/reel/DQcBbAJje4X/?igsh=MXhpdjk1YzF1Yzgwcw==