Hier bespreek ik een artikel in Science van Nicolas Light et al. (2022). Het artikel laat zien dat mensen die het het meest oneens zijn met de wetenschappelijke consensus over onderwerpen als klimaatverandering, vaccinatie en evolutie minder kennis hebben over deze onderwerpen dan mensen die geloven in de wetenschappelijke consensus terwijl ze zelf denken dat ze er meer over weten. Ze hebben een illusie van begrip.
Wetenschappelijke consensus
Binnen de wetenschap zijn er talloze onderwerpen waarover onderzoekers nog kennis missen en het oneens zijn met elkaar. Maar er is een ook aantal onderwerpen waarover de hoeveelheid bewijs zo groot en consistent is dat er een grote consensus bestaat onder wetenschappers. Voorbeelden daarvan zijn dat evolutie van soorten (inclusief de mens) bestaat, dat genetische gemodificeerd voedsel veilig is om te eten, dat menselijke activiteiten de aarde opwarmen, dat vaccins effectief zijn voor het indammen voor het coronavirus enzovoorts.
Ontkenners van wetenschappelijke consensus
Met betrekking tot deze en andere punten van wetenschappelijke consensus bestaan sociale bewegingen die de waarheid ervan betwisten, zoals Viruswaarheid. Hieronder vallen bekende mensen zoals Doutzen Kroes, Lange Frans, Willem Engel, Thierry Baudet, Wybren van Haga, Maurice de Hond en dergelijke maar helaas ook zeer vele onbekende mensen. De gevolgen van ontkennen van de wetenschappelijk kennis kunnen ernstig zijn; denk aan ondervoeding, financiële benadeling, ziekte en sterfte.
Artikel in Science
Light et al. deden 5 studies. In studies 1 tot 3 onderzochten ze zeven controversiële kwesties waarover een substantiële wetenschappelijke consensus bestaat: klimaatverandering, genetisch gemodificeerd voedsel, vaccinatie, kernenergie, homeopathische geneeskunde, evolutie en de oerknaltheorie. In studies 4 en 5 onderzochten ze de houding ten aanzien van COVID-19.
De resultaten van vijf onderzoeken lieten zien dat de mensen die het het meest oneens zijn met de wetenschappelijke consensus minder weten over de relevante onderwerpen dan mensen die de wetenschappelijke consensus geloven, maar meer denken te weten. Ze hebben met andere woorden een hoge subjectieve kennis (dit is je eigen oordeel over hoeveel je weet) maar een lage objectieve kennis (dit is hoeveel je feitelijk weet). Dit fenomeen is vrij algemeen, hoewel de relaties zwakker waren voor sommige meer gepolariseerde kwesties, in het bijzonder klimaatverandering.
Simplistische verklaringen
De onderzoekers vonden ook dat hoe sterker deelnemers de de wetenschappelijke consensus afwezen, hoe groter bij hen het verschil was tussen subjectieve en objectieve kennis. Waar is dit grote vertrouwen van deze mensen dan op gebaseerd? Het kan zijn dat zij heel goed begrip hebben van een eenvoudige verklaring maar dat deze simplistisch is en niet correspondeert met de veel complexere, wetenschappelijk vastgestelde feiten. Ze hebben een illusie van begrip. (Lees ook: het overkill backfire effect).
Lees ook:
Is toe te lichten hoe men bepaald heeft hoeveel mensen weten over een onderwerp.
Hier dreigt een “dubbel” slaan (wij van WC eend). Als weten getoetst wordt aan de hand van wat we wetenschappelijk weten, sluipt het risico van circelredeneringen in de onderzoeken.
Dat je een hoge correlatie ziet tussen “ik ken de norm” (= ik weet veel over de wetenschappelijke bevindingen) en “ik hecht geloof aan de wetenschap (= ik geloof in de norm) kan ik me zomaar voorstellen. Je hebt het nodige geinvesteerd om de norm (wetenschap) te leren kennen en “dus” hecht je er waarde aan.
Hoe is dit risico in de onderzoeksopzet vermeden?
Het vakgebied dat ingaat de op de vraag hoe komen we tot kennis is de epistemologie. Dit artikel is geen epistemologisch artikel, het gaat niet in op de vraag hoe weten we wat waar is. Het gaat uit van de (terechte) aanname dat het proces van wetenschap de meest betrouwbare weg naar kennis is en dat wetenschappelijke consensus de beste benadering van feiten is.
Het onderzoek laat niet een correlatie zien tussen “ik ken de norm (wat wetenschap ‘beweert’)” en “ik geloof in wetenschap”. Het onderzoek laat zien dat zien dat de mensen die het het meest oneens zijn met de wetenschappelijke consensus minder weten over de relevante onderwerpen dan mensen die de wetenschappelijke consensus geloven, maar meer denken te weten.
Een voorbeeld hiervan: we hebben de laatste jaren mensen stellige en onjuiste uitspraken over virussen, vaccins, risico’s van covid voor de volksgezondheid etc. horen doen die niet opgeleid zijn in de virologie, immunologie, epidemiologie, het doen van wetenschappelijk onderzoek, etc. Ik sprak laatst met iemand die ook een stellige bewering deed over de gevaren van covid vaccins. Ik vroeg welke onderzoeksartikelen ze had gelezen over dit onderwerp. Ze antwoordde dat ze geen onderzoeksartikelen had gelezen maar wat ze vertelde had gehoord van een klant van haar die volgens zelf ook ‘iets medisch’ deed.
We hebben met een lastig probleem te maken: het is moeilijk om appreciatie te hebben voor iets waar je niet veel over geleerd hebt en niet veel van weet. Hoe kunnen we dus verwachten dat mensen waardering voor en vertrouwen in wetenschap hebben als ze er niet of nauwelijks mee bekend zijn? Het vergt rationaliteit om rationaliteit te waarderen. Het vergt een kennis over epistemologie en wetenschap om wetenschap te waarderen.
De vergelijking met WC-eend gaat in mijn ogen niet op. WC-eend is geen betrouwbare beoordelaar van zijn eigen product omdat het een commercieel belang heeft dit product als het beste te presenteren. Bij een wetenschappelijke bevinding is dit niet het geval. De wetenschap is geen monolithisch instituut dat probeert specifieke bevindingen te slijten aan het publiek. Wetenschappers zijn overal ter wereld bezig om uit te vinden hoe de werkelijkheid met betrekking tot bepaalde onderwerpen in elkaar zit. Hierbij is tegelijkertijd sprake van wereldwijde samenwerking tussen wetenschappers als van een voortdurend proces van wereldwijde concurrentie (op basis van argumenten en bewijs). Er is geen overkoepelende directie of marketingafdeling die besluit welke bevinding ‘de wetenschap’ aan de wereld probeert te slijten.
Wetenschappelijke consensus is wat het dichtst in de buurt komt van wat we als mensen ‘feiten’ noemen. Het probleem dat dit onderzoek laat zien is: zien dat de mensen die de wetenschappelijke consensus (de feiten) het sterkst afwezen, de minste feitelijke kennis hadden maar dachten de meeste feitelijke kennis te hebben
Dag Coert,
dank voor je reactie. Ik kan hem geheel volgen, maar dat komt ook doordat wetenschap ook mijn leef-/ denkwereld is.
Wetenschap heeft echter inherent in zich dat ook zij niet beschikt over feiten doch hooguit over “de beste en meest onderbouwde gegevens en inzichten”, doch op hetzelfde moment betekent dat ook “we weten nu niet beter”. Dat laatste is inherent aan de wetenschappelijke methode. Als nieuwe resultaten tonen dat eerdere “feiten” onjuist of ongenuanceerd waren worden de wetenschappelijk inzichten bijgesteld.
Daarmee worden ze echter nog geen feit.
Zonder feiten wordt het vaststellen van objectief en juist weten ook moeilijk.
Het uitgangspunt “alleen wat ik kan zien / waarnemen” bestaat is in d wetenschappelijke geschiedenis ook al meermalen gelogenstraft. We ontwikkelden nieuwe wijzen van waarnemen en er bleken zaken te bestaan die tot dan toe volgens het genoemde uitgangspunt niet bestonden.
Vandaar mijn methodische vraag bij deze onderzoeken. Goede wetenschap blijft ook altijd kritisch op haar eigen methodes en zal die dus als het goed is nooit boven alle twijfel verheven plaatsen.
Dat laat onverlet dat ik de hoofdlijn van de conclusies van de onderzoeken zeker kan volgen en (zonder onderzoek) ook onderschrijf: onwetendheid is een grote bedreiging, Zeker als het gaat om onbewust onwetend, cq gepaard gaat met de overtuiging dat men het wel meent te weten.
En de voorbeelden die je aanhaalt zijn natuurlijk zo klaar als een klontje.
Wetenschappelijk onderzoek is zeer kostbaar.
Vaak dienen partijen zich aan om wetenschappelijk onderzoek te financieren. Bestaat er een garantie dat de uitkomst van onderzoek niet beïnvloed wordt door deze funding?
Neem bijvoorbeeld het onderzoek naar de invloed op gezondheid van 5G-straling, dat gefinancierd wordt door de telecom-branche.
De funding-partijen zullen hun geld naar alle waarschijnlijkheid niet belangeloos ter beschikking stellen.
Als de garantie er niet is, kan je je afvragen wat de dan nog de waarde van de bereikte consensus is.
Beste Frits,
Er bestaat in het algemeen GEEN garantie dat de uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek niet worden beïnvloed door commerciële belangen.
Wel dienen onderzoekers te verklaren of zij concurrerende belangen hebben (zie hier een voorbeeld van een artikel in Nature naar de mogelijke schadelijke gezondheidseffecten van 5G: https://www.nature.com/articles/s41370-021-00297-6#ethics).
Maar dat de wetenschap niet altijd gegarandeerd vrij van commerciële invloeden is, betekent niet dat we wetenschap moeten wantrouwen. De kern van het probleem is niet het wetenschappelijke systeem maar de krachten die dit systeem trachten te corrumperen.
Er is geen even betrouwbare methode om waarheid te ontdekken als de wetenschap (laat staan betrouwbaarder).
Wanneer factoren zoals geld en macht het wetenschappelijke proces ondermijnen moeten we ons vertrouwen in wetenschap niet laten varen maar haar beschermen tegen deze ondermijnende factoren.
Terugvallen op alternatieve benaderingen om te komen tot kennis (anecdotische voorbeelden, intuïties, dogma’s) is onwijs. Deze alternatieve benaderingen zijn onbetrouwbaar en bovendien nog gemakkelijker corrumpeerbaar door commerciële belangen.
We moeten niet denken dat de wetenschap een voltooid en volledig helder gedefinieerd systeem is dat goed of slecht is maar als een ‘work in progress’. We moeten de wetenschap verder blijven ontwikkelen en ontdekken wat er voor nodig is om het beter te laten werken en om het te beschermen tegen ondermijnende krachten.
Grappig Coert, je antwoorden op de reacties hier zijn eigenlijk uitgebreider en interessanter dan de korte bespreking van de publicatie zélf :-)
Bedankt (I guess?)
Open link
► Openbare debatten met pseudowetenschappers: theatraal, misleidend en riskant voor wetenschappers
De populaire Amerikaanse Podcaster Joe Rogan heeft een uitdaging van anti-vaccinactivist en presidentiële kandidaat RFK Jr. overgebracht aan vaccinwetenschapper Dr. Peter Hotez om te “debatteer met mij, broer!”
Dit artikel van David Gorski stelt dat dergelijke “debatten” eigenlijk niet over wetenschap of waarheidsvinding gaan, maar meer theater zijn. Het geeft sceptici een platform om verwarring te zaaien en misvattingen te verspreiden. Hoewel zelfs goed geïnformeerde en welbespraakte wetenschapscommunicatoren het moeilijk kunnen vinden om de snelle verspreiding van pseudowetenschap tegen te gaan. Het artikel beargumenteert dat instemmen met dergelijke debatten een slecht idee is voor wetenschappers en sceptici, omdat de waarheid en de wetenschap hun argumenten begrenzen, terwijl dit niet het geval is voor pseudowetenschappers als RFK Jr.