Stel je voor: je leidinggevende vraagt om een projectvoorstel dat tegen je professionele overtuiging ingaat. Een vriend verwacht dat je meedoet aan roddel over een gemeenschappelijke kennis. Je partner wil dat je je weekend opoffert voor een familiebijeenkomst waar je je ongemakkelijk voelt. In elk van deze situaties sta je voor een zelfde soort keuze: geef je toe aan andermans verwachtingen, of houd je vast aan wat jij werkelijk belangrijk vindt?

Vriendelijk, coöperatief en flexibel omgaan reageren op verwachtingen van anderen kan gezien worden als een deugd. Maar de waarde van aanpassing kent grenzen. Wie voortdurend beweegt bij elke suggestie of kritische uiting, tast zijn geloofwaardigheid aan en doet zijn zelfrespect geen goed dat de basis is voor alle authentieke relaties.

Waarom iedereen tevreden houden niet kan

John Lydgate

De kern van dit dilemma werd eeuwen geleden al beschreven. De Engelse dichter John Lydgate stelde in de 15e eeuw:

“You can’t please all the people all the time.”

Hoe goed je het ook bedoelt en hoe hard je ook werkt, er zullen altijd mensen zijn die je zullen bekritiseren. Als je vaak vooral wilt pleasen, raak je je eigen koers kwijt. Bovendien kan het respect van belangrijke mensen afnemen. Want paradoxaal genoeg waarderen mensen juist diegenen die weten waar ze voor staan, zelfs wanneer ze het niet altijd met die standpunten eens zijn.

Het koersvastheidsprincipe

Tegenover deze neiging tot pleasen en meebewegen, stel ik het koersvastheidsprincipe. Dit is de overtuiging dat duurzame invloed ontstaat vanuit een consistente koers, gebaseerd op doordachte overtuigingen, waarden en principes. Daarmee help je jezelf en anderen het meest door keuzes te maken die inherent betekenisvol zijn — ook wanneer deze niet algemeen gewaardeerd worden.

Natuurlijk geldt hier wel een belangrijke voorwaarde: koersvastheid is alleen waardevol als de onderliggende principes dat ook zijn. Een koers gebaseerd op evenwicht tussen eigen belangen en die van anderen, het nastreven van waarheid, en aandacht voor wat ons als mensen verbindt, verdient vastgehouden te worden. Koersvastheid in dienst van egoïstische, destructieve ideeën is natuurlijk niet behartenswaardig.

Koersvastheid is iets anders dan starheid. Bijsturen doe je om inhoudelijke redenen, niet uit angst om iemand teleur te stellen. Het verschil: handelen vanuit je eigen kompas of vooral bevestiging zoeken.

Hoe bepaal je je koers?

Voordat je koersvast kunt werken, moet je uiteraard weten wat je koers daadwerkelijk inhoudt. Dit vereist een proces van zelfreflectie en bewuste keuzevorming:

1. Breng je belangrijkste waarden in kaart: Wat beschouw je als ononderhandelbaar? Eerlijkheid, creativiteit, rechtvaardigheid, loyaliteit? Definieer je kernwaarden en onderzoek wat ze concreet betekenen in je dagelijkse besluitvorming.
2. Weet waar je grenzen liggen: Waar ligt het omslagpunt tussen flexibiliteit en het compromitteren van je integriteit? Bij welke verzoeken voel je weerstand omdat ze je diepste overtuigingen geweld aandoen?
3. Sta stil bij wat jou drijft: Stel jezelf bij elke belangrijke beslissing de vraag: “Handel ik vanuit authentieke overtuiging, of uit de behoefte aan goedkeuring?”
4. Leer van momenten waarop je afweek van je waarden: Momenten waarop je tegen je eigen waarden inging, zijn instructief. Wat maakte dat je je koers verliet? Hoe voorkom je dergelijke capitulatie in de toekomst?

De psychologie van pleasen

Pleasend gedrag komt vaak voort uit de vrees om afgewezen of buitengesloten te worden. Deze angst is menselijk begrijpelijk, maar kan intellectueel en emotioneel verlammend werken. Koersvastheid betekent leren omgaan met deze angst zonder erdoor gedomineerd te worden.

Accepteer de realiteit dat nooit iedereen al je keuzes zal begrijpen, waarderen en respecteren. Afwijzing duidt niet op een defect in je karakter, maar is een onvermijdelijk gevolg van het leven volgens principes. De mensen die daadwerkelijk van betekenis zijn — in je professionele leven, je relaties, je persoonlijke ontwikkeling — zullen misschien juist meer waardering krijgen voor je authenticiteit. Vaak blijken de conflicten die je vreesde minder destructief dan verwacht, of leiden ze tot een verdieping van wederzijds begrip.

De grenzen van koersvastheid

Koersvastheid is een streven, geen dogma. Goede toepassing vereist nuance en voortdurende heroverweging:

1. Geen vrijbrief voor rigiditeit: Een principiële koers eist flexibiliteit waar nieuwe informatie of inzichten dit rechtvaardigen. Blinde volharding in een onjuist standpunt ondermijnt je eigen effectiviteit en geloofwaardigheid.
2. Sta open voor kritiek: Het principe sluit het luisteren naar tegenspraak niet uit — het maakt de evaluatie ervan juist scherper. Alleen door oprecht open te staan voor feedback kun je een weloverwogen keuze maken tussen bijsturing en handhaving.
3. Zoek empathische dialoog: Ware koersvastheid sluit diepgaand gesprek niet uit, maar voorziet het van een heldere basis. Je kunt begripvol luisteren en toch bij je standpunt blijven, mits dit gebaseerd is op rationele overwegingen.
4. Koersvastheid sluit compromissen niet uit; het helpt vooral om te zien waar een compromis wel/niet passend is.

Criteria

Bij lastige keuzes helpen deze vragen:

• Wat zou ik besluiten als geen enkele externe partij naar mijn keuze zou kijken?
• Is mijn neiging tot meebewegen gebaseerd op inhoudelijke argumenten of op conflictvermijding?
• Hoe zou ik over deze beslissing denken vanuit het perspectief van vijf jaar?
• Kan ik achter deze keuze blijven staan, ongeacht de reacties van anderen?
• Welke van mijn kernwaarden staat hier daadwerkelijk op het spel?

Het dynamische karakter van koersvastheid

Koersvastheid sluit bijstellen van overtuigingen niet uit. Het betekent dat verandering moet voortkomen uit rationele heroverweging, niet uit de behoefte aan externe goedkeuring. Soms is de juiste koers onduidelijk. Soms realiseer je pas later dat je waarden hebt opgegeven om conflict te vermijden. Deze bewustwording hoort bij het streven: koersvastheid is een dynamisch proces van zelfreflectie en correctie, geen statische eigenschap.

De paradox van invloed

Hier zien we een interessante paradox: hoe minder je probeert anderen te behagen, hoe meer substantiële invloed je vaak verwerft. Mensen voelen intuïtief het verschil tussen authenticiteit en een act. Consistente keuzes maken je voorspelbaar voor anderen; dat vergroot vaak het vertrouwen.

Dit betekent niet dat je ongevoelig of afwijzend moet zijn. Integendeel: vanuit een heldere koers kun je juist vriendelijker en opener communiceren, omdat je niet voortdurend hoeft te vrezen voor andermans reacties.

De basis van invloed

Pleasen werkt vaak slecht op de langere termijn. Het is een illusie te denken dat duurzame invloed verworven wordt door permanent toegeven aan andermans verwachtingen. Werkelijke invloed ontstaat wanneer mensen zien dat je principieel weet waar je voor staat — en daar consequent naar handelt. Dit kan het vertrouwen vergroten.

Koersvastheid vraagt moed: de moed om teleurstelling bij anderen te riskeren, de moed om je kwetsbaar op te stellen voor kritiek, de keuze om bij een besluit te blijven, ook als dat kritiek oplevert. Maar deze moed wordt beloond met iets van ongekende waarde: een leven dat authentiek is, relaties die gebaseerd zijn op wie je werkelijk bent, en de innerlijke rust die voortvloeit uit het weten dat je trouw bent gebleven aan je diepste overtuigingen.

Suggestie: kies deze week één situatie waarin je normaal gesproken zou capituleren voor andermans verwachtingen. Vraag jezelf af wat je zou doen als je puur vanuit je eigen waarden zou handelen. Probeer de keuze die past bij je waarden. Veel mensen merken dat principiële authenticiteit verrassend veel effect heeft.