Progressiegericht woordenboek

Theorie X en theorie Y

Twee verschillende soorten aannames van leidinggevenden over medewerkers, aldus psycholoog Douglas McGregor (1906-1964), auteur van het boek The Human Side Enterprise (1960). Theorie X veronderstelt dat de gemiddelde werknemer van nature lui is, werk niet prettig vindt, en voortdurende supervisie en externe beloningen of straffen nodig heeft om productief te blijven. Managers die Theorie X volgen handhaven vaak strikte controle en passen een top-down, autoritaire aanpak toe. Theorie Y reflecteert een positievere kijk, en suggereert dat werknemers intrinsiek gemotiveerd zijn, verantwoordelijkheid zoeken, en werk bevredigend vinden. Theorie Y leidinggevenden bevorderen een participatieve managementstijl die vertrouwen, samenwerking en zelfsturing van werknemers aanmoedigt. Medewerkers reageren op het gedrag van de leidinggevende waardoor, bij theory X, een vicieuze cirkel ontstaat. Als ze zich gecontroleerd en niet vertrouwd voelen, kunnen ze minder gemotiveerd raken, minder creatief zijn en minder verantwoordelijkheid nemen. Deze reactie van de medewerkers bevestigt de aannames van de leidinggevende. Bij theorie Y kan een virtueuze cirkel ontstaan. Medewerkers raken beter gemotiveerd, nemen verantwoordelijkheid en zijn creatiever. Deze reactie van de medewerkers bevestigt de positieve verwachtingen van leidinggevende.