Wu-wei: bewust oefenen en spontaan presterenCursisten in onze trainingen progressiegericht werken zeggen nogal eens aan het begin van trainingen dat ze progressiegerichte gesprekken op een vloeiende en natuurlijke manier willen leren voeren. Ze voegen dat iets toe in de trant van dat ze willen leren om tijdens gesprekken niet heel bewust te hoeven nadenken over hun reacties en vragen en dat het voelt alsof het gesprek vanzelf goed gaat. Bij zulke vragen geef ik weleens het voorbeeld van iemand die zelf geen piano speelt een bekwame pianist een prachtig stuk ziet spelen van bijvoorbeeld Chopin. De persoon kijkt naar de pianist en geniet. Het spelen is vloeiend en natuurlijk en het lijkt vanzelf te gaan. Geïnspireerd neemt de toeschouwer contact op met een pianoleraar om les te gaan nemen. Hij of zij denkt: zo wil ik ook leren spelen. Wat een genot moet dat zijn! Dan beginnen de lessen en dan komt de persoon erachter dat piano leren spelen niet meevalt. Eenvoudige melodietjes met een hand zijn al niet makkelijk laat staan als er nog een tweede hand bijkomt.

Trainingen Progressiegericht Werken

Wu Wei: schijnbaar moeiteloos topfunctioneren

Zoals te lezen valt in een nieuw boek van Edward Singerland wist de Chinese filosoof Confucius zo’n 500 jaar voor het begin van onze jaartelling al dat mensen niet geboren worden met dit soort competenties. Confucius en andere oude Chinese filosofen noemden dit soort schijnbaar moeiteloze toppresteren wu-wei. Confucius had al door dat mensen in staat zijn om op een bewuste manier vaardigheden en gedragingen aan te leren die na veel en lang herhalen gewoontes kunnen worden die kunnen worden uitgevoerd zonder dat het nog nodig is jezelf de hele tijd te beheersen en monitoren. Anderen, met name Laozi, zagen dit anders maar het voert wat te ver om dat hier toe te lichten.

Basale ganglia

De moderne neurowetenschap heeft laten zien dat bij het aanleren van nieuwe complexe vaardigheden de laterale prefrontale cortex (PFC) zeer actief is. Dit zorgt ervoor dat je heel bewust bent tijdens het oefenen en uitvoeren van die activiteit zodat je je goed kunt blijven concentreren, je niet laat afleiden en geen ernstige fouten maakt. Na veel oefenen wordt de laterale PFC echter steeds minder belangrijk en gaat een lagergelegen structuur in de hersenen, de basale ganglia, het voortouw nemen. Als we niet bewust kunnen zeggen waar een bepaalde letter op ons toetsenbord zit maar we kunnen hem wel feilloos typen zonder er bij na te denken dan is dit het werk van de basale ganglia. Er wordt in dit verband wel gesproken van muscle memory.

Niet teveel nadenken bij geautomatiseerde activiteiten

Wanneer een complexe vaardigheid eenmaal op deze wijze geautomatiseerd is, is aansturing vanuit de hogere hersendelen dus niet meer nodig, althans in veel mindere mate. Het uitvoeren van deze vaardigheid verloopt dan vloeiend. Je hoeft je nauwelijks bewust te zijn van jezelf en wat je doet. Je lichaam doet als het ware het werk. Sterker nog, als je in zo’n situatie te veel bewust gaat nadenken gaat het waarschijnlijk mis. Bewustzijn is dus essentieel bij het aanleren van nieuwe vaardigheden maar kan storend werken als de vaardigheid eenmaal is aangeleerd.

Als je een complexe activiteit waar je zeer competent in bent moet uitvoeren en je hebt er allerlei bewuste gedachten bij in de trant van: “Nu moet het goed gaan, ik mag nu geen fouten maken!”, dan is er een gerede kans dat je blokkeert en dat het niet optimaal zal gaan. Wat er dus nodig is, zo zegt Singerland, is dat we bij het uitvoeren van deze reeds aangeleerde complexe vaardigheden het niet te hard moeten proberen. De goede uitvoering vergt dat de laterale PFC er zich niet mee bemoeit. Je moet als het ware proberen om het niet te hard te proberen maar het vanzelf te laten gaan.

Bewuste aandacht bij leren

Bewuste en beheerste aandacht heeft dus een belangrijke plaats bij het aanleren van vaardigheden maar kan belemmeren bij het uitvoeren van aangeleerde vaardigheden. Wat betekent dit nu voor het aanleren van progressiegerichte vaardigheden? In dit artikel heb ik daar iets over proberen te zeggen. Kort gezegd pleit ik er daarin voor om voorafgaand en na afloop van gesprekken heel bewust na te denken over je aanpak. Tijdens gesprekken pleit ik ervoor om je meer over te geven aan het gesprek en er grotendeels op te vertrouwen dat je nuttige dingen zult doen in het gesprek. Na afloop kun je dan weer heel bewust gaan reflecteren op hoe het ging.

Wat vind je van dit artikel?
  • Bruikbaar (5)
  • Interessant (4)