Wetenschap verbeteren© 2011, Coert Visser

Wetenschap kan worden gedefinieerd als de systematische onderneming van het bouwen en organiseren van kennis in de vorm van toetsbare verklaringen en voorspelling over de wereld. Wetenschap is een van de grootste uitvindingen van de mensheid die het vermogen heeft om ons leven en onze samenleving te verbeteren.

De kern van het wetenschappelijke proces bestaat uit het doen van observaties, het lezen van wetenschappelijke literatuur, het formuleren van vragen, het toetsen van ideeën via systematisch onderzoek en het delen van bevindingen. Het systeem van wetenschap bevat principes en regels die helpen om wetenschap zelfcorrigerend en cumulatief te maken. Wetenschappers dienen niet alleen hun bevindingen via publicaties met elkaar te delen maar ook beschrijvingen van hun methodes zodat replicatie van hun onderzoek door andere wetenschappers mogelijk wordt. Een proces van collegiale toetsing, peer review genaamd, functioneert als een filter om ervoor te zorgen dat alleen onderzoek dat voldoet aan wetenschappelijke eisen in wetenschappelijke tijdschriften verschijnt. Replicatiestudies maken het mogelijk om bevindingen te toetsen via dezelfde methodes maar met andere proefpersonen en onderzoekers.

Trainingen Progressiegericht Werken

Door voort te bouwen op robuuste bevindingen en door bevindingen die niet ondersteund worden in replicatieonderzoek te negeren of te wijzigen worden geleidelijk aan wetenschappelijke theorieën ontwikkeld. Hier is een vereenvoudigde beschrijving van de achtereenvolgende stadia in kennisontwikkeling in de wetenschap. In de eerste stadia observeren wetenschappers samenhangen tussen verschijnselen. Vervolgens, kunnen ze voorspelling maken op grond van deze samenhangen. Daarna verkrijgen ze inzicht in de onderliggende causale mechanismes. Ten slotte zijn ze in staat om verschijnselen te beheersen en om wetenschappelijke kennis te benutten.

Een voorbeeld van wetenschap op haar best is de evolutietheorie. Ongeveer 150 jaar geleden produceerde Charles Darwin, na vele jaren van zorgvuldige observatie en intens denkwerk, een theorie die tot op de dag van vandaag de wetenschappelijke agenda bepaalt. Darwins baanbrekende inzicht was dat evolutie onvermijdelijk werd in organismes waarvan de omgeving non random veranderde en waarvan het reproductieve succes in die omgeving afhing van aangeboren eigenschappen. Vandaag de dag heeft de evolutietheorie zich ontwikkeld tot een zeer goed getoetste macrotheorie bestaande uit een gevarieerde set van microtheorieën die samen technologieën van onschatbare waarde opleveren.

Er is een verschil tussen deze geïdealiseerde beschrijving van het wetenschappelijke bedrijf aan de ene kant en de wetenschappelijke praktijk aan de andere kant. Terwijl wetenschap als idee fantastisch is zijn er veel aspecten van de wetenschappelijke praktijk die verbetering behoeven. Als we denken over het verfijnen en verbeteren van het wetenschappelijke proces dan denken we al gauw aan het verbeteren van de kern van het wetenschappelijke proces. We kunnen bijvoorbeeld discussiëren over de vraag of het grootschalige gebruik van significantietoetsen in de sociale wetenschappen verantwoord is of niet. Hoewel dit belangrijk is, is dit niet het enige gebied in de wetenschap waar verbetering kan worden bereikt. De effectiviteit en de efficiëntie van het wetenschappelijke proces wordt ook in belangrijke mate door verschillende andere factoren bepaald, iets meer in de periferie, die gemakkelijk over het hoofd worden gezien.

Het wetenschappelijke proces kan worden gezien als een keten van gebeurtenissen. Het versterken van de zwakste schakels in deze keten zou weleens de grootse verbetering kunnen opleveren. De afbeelding hieronder geeft een vereenvoudigde versie van deze keten weer.

wetenschap

Hier zijn enkele ideeën over hoe elk van deze schakels in deze keten de totale effectiviteit en efficiëntie van wetenschappelijke vooruitgang beïnvloedt en enkele (soms impliciete) suggesties voor verbetering:

  1. Financiering van onderzoek: om onderzoek te kunnen doen moeten wetenschappers (normaal gesproken) aanvragen voor subsidie schrijven. Beslissingen over de toekenning van subsidies worden meestal niet uitsluitend op wetenschappelijke gronden gemaakt. Drie factoren bedreigen de onpartijdigheid in de toewijzing: 1) commercialisering van de wetenschap: een voorbeeld is hoe de meeste medische research thans wordt betaald door de industrie, 2) politieke agenda’s: politieke overtuigingen kunnen een belangrijke invloed hebben op de vraag of onderzoek wel of niet gefinancierd wordt (denk aan stamcelonderzoek), 3) gevestigde belangen: beslissingen over onderzoeksfinanciering worden doorgaans gemaakt door bekende wetenschappers die verknocht zijn aan conventionele ideeën en benaderingen en die mogelijk een belang hebben deze ideeën en benaderingen.
  2. Origineel onderzoek: de kwaliteit van de gebruikte methoden en technieken blijft een essentiële determinant van wetenschappelijke vooruitgang. Voortgaande discussies over het juiste gebruik van (methodische en statistische) analyses blijft belangrijk.
  3. Peer review: Om te kunnen worden gepubliceerd moeten artikelen een proces van collegiale toetsing, peer review, doorlopen. Terwijl dit bedoeld is om een garantie van wetenschappelijke kwaliteit te bieden is er zeker ruimte voor verbetering van de praktijk van peer review. Er zijn veel gevallen bekend van falende peer review die te maken kunnen hebben met beperkte of geheel afwezige toegang van de reviewers tot de data en/of de details van de methode of met een systematisch bias bij de (anonieme) reviewers zelf. Open peer review is geopperd als een manier van de transparantie en accuraatheid van het peer review proces te verbeteren.
  4. Replicatiestudies: replicatiestudies spelen een essentiële rol in het zelfcorrigerende karakter van wetenschap. Maar in de praktijk staan wetenschappers over het algemeen niet te trappelen om replicatiestudies te doen vooral wanneer ze het gevoel hebben dat de resultaten van de betreffende studies niet kloppen. Ook is het zo dat redacteuren van wetenschappelijke tijdschriften er meestal de voorkeur aan geven om baanbrekend origineel onderzoek te publiceren en vaak erg terughoudend zijn om replicatiestudies te publiceren. Sommige hebben zelfs een expliciet beleid om geen replicatiestudies te publiceren. Recent rapporteerde Daryl Bem zeer verrassende resultaten op het gebied van wat genoemd wordt ‘precognitie’. Hier is een artikel over hoe replicatiestudies met betrekking tot dit onderwerp werden geweigerd door tijdschriften en over enkele oplossingen die de psycholoog Richard Wiseman met betrekking tot dit onderwerp suggereert.
  5. Vervolgonderzoek: vervolgonderzoek speelt een belangrijke rol in het cumulatieve, progressieve karakter van wetenschap. Door voort te bouwen op eerder onderzoek kunnen theorieën worden getoetst en verfijnd en geleidelijk aan kunnen zo theorieën worden gebouwd die op grote schaal ondersteund zijn door empirisch bewijs. Dit artikel bespreekt, naast enkele andere dingen, de kritieke en vermoedelijk onderschatte rol die anomalieën spelen bij het bouwen van betere theorieën.
  6. Verdere verspreiding van wetenschappelijke kennis: Wetenschappelijke kennis kan worden verspreid via populair wetenschappelijke boeken, tijdschriften, websites zoals Google scholar, Wikipedia en Youtube, televisieprogramma’s en onderwijs. Een interessante en nuttige ontwikkeling is hoe sommige universiteiten zijn begonnen met leerstoelen publiek begrip van wetenschap. Er zijn nu ook peer reviewed wetenschappelijke websites (scholarpedia.org). En er zijn meer en meer onderzoekers die pdf bestanden van hun artikelen op hun websites publiceren. Sommige universiteiten zijn ook genereus in het delen van hun kennis. Ondanks als deze initiatieven blijft er een substantiële kloof bestaan tussen publieke kennis en begrip van wetenschap en wetenschappelijke ontwikkelingen. Er bestaat de vrees dat deze kloof groter wordt. Zelfs basale wetenschappelijke kennis is nu niet bekend bij grote delen van de bevolking van veel landen. Er zijn mensen die een volledige open en gratis toegang voor iedereen tot alle publiek gefinancierde wetenschappelijke publicaties bepleiten.
  7. Wetenschapsonderwijs: onderwijs is een specifieke manier om wetenschappelijke kennis te verspreiden en om studenten te leren over wetenschappelijke methoden en hen meer ‘wetenschappelijk geletterd‘ te maken. De wetenschappelijke ongeletterdheid van politici, ouders en schoolmanagers vormt een wezenlijke bedreiging voor dit proces. Politici kunnen bijvoorbeeld betogen dat gelijke aandacht moet besteed worden aan creationisme en aan de evolutietheorie (“onderwijs beide kanten”), wat suggereert dat er onder wetenschappers een controverse bestaat over het bewijs voor evolutie (de werkelijkheid is dat het bewijs overweldigend is). Politici kunnen zelfs smaadwetgeving maken die het praktisch onmogelijk maakt om beweringen te bekritiseren van verkopers van alternatieve medicijnen en andere producten die niet ondersteund worden door wetenschappelijk bewijs.
  8. Toepassen van wetenschappelijke kennis: de beschikbaarheid en toepassing van wetenschappelijke kennis zou ondersteund worden door de bovenstaande praktijken te verbeteren. Wetenschappelijke vooruitgang zou sneller plaatsvinden en veel mensen zouden hiervan profiteren.

Wetenschap is extreem belangrijk en we moeten de wetenschappelijke praktijk blijven verbeteren.

Wat vind je van dit artikel?
  • Interessant (3)
  • Bruikbaar (2)