Stel je voor dat je zegt: ‘Volgens mij klopt deze berekening niet.’ Met de woorden ‘volgens mij’ maak je onmiddellijk duidelijk dat je geen onwrikbaar feit presenteert, maar jouw interpretatie van de gegevens. Zulke kleine signaaltjes noemen we subjectiviteitsmarkeringen. Ze helpen gesprekken soepeler te laten verlopen omdat ze onderscheid maken tussen wat er objectief is en hoe jij dat subjectief beoordeelt.

Wat zijn subjectiviteitsmarkeringen?

Subjectiviteitsmarkeringen zijn woorden of zinsdelen die laten zien dat wat je zegt voortkomt uit jouw waarneming, inschatting of overtuiging. Ze kunnen een gevoel aangeven (‘ik voel dat …’) maar net zo goed een beoordeling van feiten (‘voor zover de cijfers tonen …’). Er zijn grofweg vier soorten verbale subjectiviteitsmarkeringen:

1. Modale markeringen (Eng: Hedges): geven (on)zekerheid of waarschijnlijkheid aan. Voorbeelden: ‘misschien’, ‘waarschijnlijk’, ‘ongetwijfeld’.
2. Perspectiefmarkeringen (Eng: Stance phrases): benoemen expliciet wiens blik het is. Voorbeelden: ‘volgens mij’, ‘vanuit mijn rol als …’, ‘in haar ogen’.
3. Evidentiële disclaimers: geven de bron of reikwijkte van kennis aan. Voorbeelden: ‘voor zover ik weet’, ‘op basis van wat ik heb gezien’.
4. Attitudionele markeringen: laten je houding of gevoel doorklinken. Voorbeelden: ‘helaas’, ‘gelukkig’, ‘hopelijk’.

Ook non‑verbale signalen – een vragende blik, een opgetrokken wenkbrauw, aarzelende intonatie – kunnen subjectiviteit markeren. Ze vervullen dezelfde functie: de luisteraar merkt dat de spreker ruimte laat voor andere interpretaties.

Wanneer zet je subjectiviteitsmarkeringen in?

Subjectiviteitsmarkeringen bewijzen vooral hun waarde wanneer het gesprek zich afspeelt op onzeker terrein: er zijn tegenstrijdige gegevens, geen vanzelfsprekende oplossing, of betrokkenen kijken elk vanuit een ander perspectief. Juist bij zulke slecht gestructureerde problemen temperen ze de neiging om een voorlopige opvatting als vaststaande waarheid te presenteren en creëren ze ruimte om alternatieven te verkennen.

• Bij complexe vragen als ‘Hoe verminderen we de werkdruk zonder de kwaliteit te schaden?’ maakt een formulering als ‘Mijn voorlopige inschatting is dat…’ duidelijk dat meerdere routes openstaan.
• In wetenschap en journalistiek tekent ‘De gegevens suggereren dat …’ het noodzakelijke onderscheid tussen waarneming en interpretatie wanneer bewijs nog gemengd of groeiend is.
• Tijdens strategische overleggen helpt ‘Voor zover ik kan overzien, liggen we op schema’ om nuance vast te houden zonder besluitvorming te blokkeren.
• Als het onderwerp polariserend dreigt te worden – bijvoorbeeld beleid rond hybride werken – voorkomt ‘Vanuit mijn rol als teamleider zie ik vooral…’ dat standpunten verharden, omdat ieders perspectief expliciet naast elkaar kan bestaan.

Zo dienen : ze houden het gesprek open, voorkomen voorbarige conclusies en maken constructieve samenwerking mogelijk.

Waarom zijn ze belangrijk?

Door te laten horen dat een bewering jouw perspectief is, nodig je de ander uit om eigen informatie of inzichten toe te voegen. Dat verkleint het risico op misverstanden over de aard van een uitspraak (feit, mening of vermoeden). Bovendien verminderen subjectiviteitsmarkeringen defensiemechanismen: de ander hoeft jouw insteek niet te weerleggen maar kan erop voortbouwen.

Onderzoek laat zien dat subjectiviteitsmarkeringen kunnen helpen bij besluitvorming en conflictoplossing. Ze kunnen helpen om menings¬verschillen om te buigen van destructieve naar constructieve communicatie (Belous et al., 2024). Ze verzachten uitspraken, verlagen defensie­mechanismen en creëren ruimte voor nuance. In gezamenlijke besluitvorming nodigen subjectiviteitsmarkeringen teamleden uit om ideeën openlijk te delen en gezamenlijk te verfijnen, wat resulteert in beter onderbouwde beslissingen (Norman et al., 2021; Gao et al., 2024).

Mogelijke valkuilen en culturele nuance en culturele nuance

Er zijn situaties waarin expliciete subjectiviteitsmarkeringen minder geschikt zijn. In crisissituaties die om snelle, eenduidige instructies vragen (‘Ontruim het gebouw’) kan relativering kostbare tijd kosten of verwarring wekken. Overmatig gebruik kan ook een indruk van besluiteloosheid of onzekerheid oproepen. Daarnaast spelen culturele voorkeuren mee: in sommige culturen wordt directe taal gewaardeerd, in andere juist indirectheid. Wie internationaal samenwerkt, doet er goed aan te letten op hoe collega’s subjectiviteit markeren – verbaal én non‑verbaal.

Relatie met praktische wijsheid

Veel van de problemen die we in het dagelijks leven tegenkomen zijn zogenaamde slecht gestructureerde problemen. Bij dit soort problemen werkt een houding van praktische wijsheid goed. Een belangrijk aspect van praktische wijsheid is intellectuele nederigheid, het erkennen dat onze kennis onvolmaakt is en dat onze huidige overtuigingen onjuist kunnen zijn. Subjectiviteitsmarkeringen spelen een centrale rol in het communiceren op een intellectueel nederige manier.

Referenties

• Belous, N., Grigorieva, Y., & Zharkova, L. (2024). Linguistic basis for levelling procedure of conflict discourse “teacher‑student”. Perspectives of Science and Education. https://doi.org/10.32744/pse.2024.5.19
• Gao, L., Li, X., Zheng, Y., Li, Y., Wang, D., & Bao, H. (2024). Discourse moves and socio‑emotional interactions in collaborative argumentation: Exploring how their co‑occurrence impacts argumentation quality. Thinking Skills and Creativity, 101525. https://doi.org/10.1016/j.tsc.2024.101525
• Norman, U., Dinkar, T., Bruno, B., & Clavel, C. (2021). Studying alignment in a collaborative learning activity via automatic methods: The link between what we say and do. Dialogue & Discourse, 13, 1‑48. https://doi.org/10.5210/dad.2022.201
• Slecht gestructureerde problemen