Relatieve autonomie: niemand is perfect gemotiveerd

De moderne psychologie heeft ons veel geleerd over motivatie. Goed gemotiveerd zijn is één van de meest waardevolle dingen in het leven. Maar laten we niet streven naar een perfecte motivatie want die zullen we vermoedelijk nooit bereiken.

Goede motivatie is belangrijk

Wetenschappelijk psychologisch onderzoek, vooral vanuit het kader van de zelfdeterminatietheorie (ZDT), heeft veel inzicht gegeven in wat motivatie is en wat het belang van motivatie is voor ons alledaagse leven. In deze video legt Edward Deci, één van de grondleggers van de ZDT uit dat motivatie energie voor actie betekent. Hij vertelt dat het niet zozeer gaat om hoeveel motivatie je voor een activiteit hebt maar om de kwaliteit van je motivatie. Met andere woorden: wat is de reden waarom je de activiteit wilt doen?

Het motivatiecontinuüm

Kwaliteit van motivatie blijkt sterk te kunnen variëren. Hoe dit zit, is het best uit te leggen aan de hand van het motivatiecontinuüm (zie hieronder).

Amotivatie, gecontroleerde motivatie en autonome motivatie

Helemaal links zie je Amotivatie, het rode vlak. Dit is de minst goede motivatie. Het is het gevoel niet te willen en niet te kunnen en het gaat, zoals je kunt lezen gepaard met verschillende negatieve effecten. In het midden zie je Gecontroleerde motivatie, het oranje vlak. Deze soort motivatie is minder slecht dan amotivatie maar nog steeds niet goed. Er zijn twee vormen van gecontroleerde motivatie: externe regulatie (externe druk) en geïntrojecteerde regulatie (interne druk). Zoals je in de figuur kunt lezen, gaan deze beide gepaard met verschillende negatieve effecten op gedrag, gevoel en functioneren.

Het groene vlak rechts beschrijft Autonome motivatie. Dit is de beste soort motivatie. Helemaal rechts zie je intrinsieke motivatie staan. Dit is doen wat je interessant of leuk vindt. Iets links daarvan staan twee andere vormen van autonome motivatie: geïdentificeerde regulatie (nutgedreven) en geïntegreerde regulatie (waardegedreven). Zoals je in de figuur kunt lezen brengen deze drie vormen van autonome motivatie uiteenlopende positieve effecten met zich mee voor je gedrag, gevoel en functioneren.

Psychologische basisbehoeften

Hoe meer naar rechts je motivatie is in een bepaalde context, hoe beter je je voelt en hoe beter je functioneert. En hoe meer je naar rechts zit, is afhankelijk van de mate waarin je psychologische basisbehoeften in de betreffende context worden bevredigd. Als we als ouders, docenten of leidinggevenden de kwaliteit van de motivatie willen verbeteren, kunnen we dit doen door de psychologische basisbehoeften van kinderen, leerlingen of medewerkers te ondersteunen. Ook kunnen we dingen doen om onze eigen basisbehoeften te bevredigen (lees ook).

Relatieve autonomie

Dit gezegd hebbend, vind ik het belangrijk om te benadrukken dat we beter niet perfectionistisch kunnen omgaan met het onderwerp motivatie (dit geldt m.i. ook voor allerlei andere onderwerpen, zo niet alle). Het is namelijk niet zo dat we voortdurend alleen maar autonoom gemotiveerd zullen zijn. Hoe komt dit? In de eerste plaats omdat, in de praktijk, onze motivatie altijd een zekere mengvorm van verschillende soorten motivatie zal zijn. Voor één specifieke activiteit kan bijvoorbeeld gelden dat we een zekere druk voelen om hem te doen terwijl we tegelijkertijd ook wel iets leuks en nuttigs in de activiteit zien.

De motivatiemix

Onderzoekers binnen de ZDT realiseren zich dat verschillende soorten motivatie vaak tegelijk aanwezig zijn. Er is dus sprake van een motivatiemix, de aanwezigheid van verschillende soorten motivatie tegelijkertijd. In hun onderzoeken meten onderzoekers daarom die verschillende soorten tegelijk en berekenen ze op basis hiervan de zogenaamde relatieve autonomie van de persoon voor de activiteit. Deze relatieve autonomiemaat geeft weer hoeveel naar rechts of links de persoon over het geheel genomen zit op het motivatiecontinuüm.

Maar terwijl we dus nooit uitsluitend helemaal ‘rechts’ zullen zitten in onze motivatie is het wel zeer de moeite waard als relatieve autonomie iets meer aan de rechterkant zit of iets meer naar rechts aan het schuiven is. Dat zal onze gevoelens, ons gedrag en ons functioneren ten goede komen.