Wanneer mensen betekenisvolle progressie in hun leven willen bereiken, spelen hun verwachtingen over wat mogelijk is een belangrijke rol. Een effectieve techniek die hier gebruik van maakt is die van progressievoorspellingen. Deze flexibele aanpak, waarbij mensen actief voorspellen of, en in welke mate, ze progressie zullen boeken, is bruikbaar in verschillende contexten en kan goed werken.

De verrassende kracht van subtiele interventies

In 2009 schreef ik samen met Gwenda Schlundt Bodien het artikel ‘Supporting Clients’ Solution Building Process by Subtly Eliciting Positive Behaviour Descriptions and Expectations of Beneficial Change‘. In dit artikel analyseerden wij enkele subtiele interventies uit de oplossingsgerichte therapie, zoals beschreven door Steve de Shazer. Voorbeelden hiervan zijn: het gebruik van de toekomende voltooide tijd (“Wat zal er gebeuren als het je gelukt is om …”), het normaliseren van problemen, het stellen van toekomstprojectievragen, het verkennen van eerdere successen en positieve uitzonderingen, observatietaken, predicatietaken en subtiel taalmatchen. Al dit soort interventies hebben als doel om positieve verwachtingen en gewenst gedrag bij cliënten te stimuleren. In het artikel analyseerden we op basis van nieuwe wetenschappelijke inzichten hoe en waarom dit soort subtiele interventies vaak verrassend goed werken.

Predictietaken: eenvoudig, subtiel en krachtig

Een van de interessante interventies die we bespraken is die van predictietaken. De Shazer beschreef predictietaken als een eenvoudige maar krachtige techniek waarbij cliënten elke avond voor het slapengaan voorspellen of ze de volgende dag zullen slagen in het bereiken van hun gewenste doel of gedragsverandering. De letterlijke instructie was:

“Elke avond, voor je naar bed gaat, voorspel of je al dan niet zult slagen in … (wat het ook maar is dat de cliënt wil bereiken) de volgende dag.“

Door het voorspellen van progressie wordt een mentale representatie van het gewenste gedrag geactiveerd. Dit proces werkt als een krachtige cognitieve voorbereiding. De progressievoorspelling creëert een mentaal beeld van het gewenste gedrag. Dit activeert de bijbehorende motorprogramma’s en gedragspatronen (visualiseren van gewenst gedrag heeft in het brein het effect dat je dat gedrag voorbereidt). Tenslotte: de voorspelling fungeert als een cue die later het gewenste gedrag faciliteert. Daarnaast is het subtiele karakter van de techniek krachtig. Hierdoor wekt de interventie weinig weerstand oproept op en bevordert die een beleving van eigenaarschap en autonomie.

De zelfversterkende werking van progressievoorspellingen

Een belangrijk aspect van progressievoorspellingen is hun zelfversterkende werking. Wanneer een voorspelling uitkomt en de gewenste progressie wordt geboekt, versterkt dit het vertrouwen in eigen kunnen. Het succes bevestigt dat de persoon in staat is om progressie te realiseren, wat de motivatie vergroot om door te gaan. Dit creëert een positieve spiraal: succesvolle voorspellingen leiden tot meer zelfvertrouwen, wat op zijn beurt de kans op toekomstig succes vergroot.

Maar wat als een voorspelling niet uitkomt? Ook dan kan de techniek waardevol zijn. Een “mislukte” voorspelling biedt een kans om te reflecteren: wat ging er anders dan verwacht? Wat kan ik leren van deze ervaring? Deze reflectie kan leiden tot aanpassingen in de aanpak, waardoor de kans op succes bij een volgende poging groter wordt. Zelfs wanneer een voorspelling niet direct uitkomt, kan de techniek dus bijdragen aan een groeiende overtuiging dat progressie mogelijk is.

Progressievoorspellingen: breed en flexibel toepasbaar

De Shazer noemde zijn interventie predictietaken omdat het ging om een taak die de therapeut gaf aan de cliënt. Maar de techniek is breder en meer flexibel toepasbaar, namelijk buiten de klinische context en niet alleen op individueel niveau maar ook in samenwerkingen. Voor deze bredere toepassingen noem ik de interventie progressievoorspellingen.

• Wanneer doe je hem? De Shazer vroeg zijn cliënt om de predictietaak dagelijks uit te voeren. In de therapeutische context kan dat nuttig zijn. Buiten deze context is het goed mogelijk om meer te variëren met de frequentie en deze naar behoefte toe te passen. Mijn suggestie is progressievoorspellingen te doen op strategische reflectiemomenten, zoals voorafgaande aan een belangrijke vergadering, een uitdagende presentatie of een spannend gesprek of bij de start van een nieuw project.
• Hoe doe je hem? De formulering die De Shazer suggereerde is: “Voorspel of je al dan niet zult slagen in…”. Ook hier zijn variaties op mogelijk, zoals: “Hoe groot is de kans in procenten dat het mij morgen gaat lukken om ….” of: “Op een schaal van 0-10, hoe groot schat ik de kans in dat er morgen in slaag om….”. Kortom: je kunt een vorm gebruiken die bij de situatie past (percentage, schaal, ja/nee).
• Wie doet/doen hem? Ook hoef je de interventie niet perse in je eentje toe te passen. Ook in de samenwerking kan het heel nuttig zijn om progressievoorspellingen te maken met elkaar te bespreken. Je kunt bijvoorbeeld in je team mensen in duo’s uitnodigen om ieder een progressievoorspelling te formuleren die vervolgens met elkaar te bespreken. Of je kunt dit met zijn allen in je team doen. Los van wat die voorspellingen precies zijn, ze kunnen werken omdat ze ervoor zorgen dat de teamleden een mentale representatie van de progressie vormen en daarmee een positieve verwachting stimuleren en gewenst gedrag waarschijnlijker maken.

Uitnodiging

Progressievoorspellingen zijn een interessante maar weinig bekende techniek. Als de techniek je aanspreekt nodig ik je uit om er een mee te experimenteren. Je zou eens kunnen bedenken met betrekking tot welk onderwerp je de interventie kunt uitproberen (het aanleren van een nieuwe gewoonte, het verminderen van uitstelgedrag, het voeren van effectievere gesprekken e.d.). Je kunt ook overwegen of je de techniek eens met een collega of in je bredere team wilt uitproberen. En je kunt experimenteren met de frequentie waarop je de interventie gebruikt (dagelijks, wekelijks of op strategische reflectiemomenten) en de vorm waarin (percentage, schaal, ja/nee).

► Ga je het proberen? Dan zou ik het leuk vinden om je ervaringen te horen!

Lees ook:

• Supporting Clients´ Solution Building Process by Subtly Eliciting Positive Behaviour Descriptions and Expectations of Beneficial Change