Het Mindset x Context-framework laat zien dat de effectiviteit van mindset en mindsetinterventies sterk afhangt van de omgeving waarin ze worden toegepast. Je kunt meer lezen over het mindset-context framework in dit artikel van Gwenda Schlundt Bodien. Hieronder geef ik suggesties voor hoe scholen een mindsetondersteunende context kunnen ontwikkelen, zodat met name leerlingen uit kwetsbare groepen kunnen floreren.

Wat is Mindset?

Laten we beginnen met wat mindset is. Mindset is een gesocialiseerd overtuigingssysteem dat beïnvloedt hoe individuen hun sociale wereld interpreteren en zichzelf reguleren in het nastreven van doelen. De context, zoals de schoolomgeving en sociale factoren, bepaalt in hoeverre een groeimindset effectief wordt ondersteund en ontwikkeld.

Succesverwachting speelt hierin een belangrijke rol: leerlingen die geloven dat ze succesvol kunnen zijn, tonen meer doorzettingsvermogen en benutten hun leerpotentieel beter, terwijl een lage succesverwachting het leergedrag en de motivatie kan ondermijnen. Dit betekent dat mindsetinterventies niet universeel werken, maar afhankelijk zijn van factoren zoals sociaaleconomische status, klaslokaalcultuur en onderwijsondersteuning.

Om een groeimindset bij leerlingen te stimuleren en de impact van een statische mindset te verkleinen, is het belangrijk dat scholen structurele middelen inzetten en een ondersteunend klasseklimaat creëren. Hier zijn enkele ideeën over hoe je dat als school kunt doen.

Mindsetondersteunende structurele middelen

Scholen kunnen bijdragen aan de effectiviteit van mindsetinterventies door mindsetondersteunende structurele middelen in te zetten die de leeromgeving verbeteren en kansenongelijkheid verkleinen. Hieronder geef ik je enkele suggesties om je op ideeën te brengen daarvoor

1. Didactische middelen: Om tegemoet te komen aan verschillende leerbehoeften, kunnen scholen zorgen voor gedifferentieerd lesmateriaal dat aansluit bij het niveau en de interesses van leerlingen. Daarnaast helpt toegang tot digitale hulpmiddelen, zoals laptops en educatieve software, leerlingen om extra ondersteuning te krijgen in hun leerproces. Het gebruik van formatieve toetsing en feedbacksystemen kan de nadruk leggen op leerprogressie in plaats van enkel op beoordeling, waardoor leerlingen gemotiveerd blijven om zich te ontwikkelen.
2. Personele middelen: Leraren kunnen worden ondersteund via professionaliseringstrajecten die hen trainen in groeimindset en autonomie-ondersteunend onderwijs. Daarnaast kunnen schoolpsychologen en studiecoaches worden ingezet om leerlingen te begeleiden bij hun motivatie en zelfregulatie. Extra ondersteuning voor leerlingen met leerachterstanden of taalbarrières draagt bij aan een inclusieve leeromgeving waarin iedereen de kans krijgt om te groeien.
3. Fysieke middelen: Een goed ingerichte leeromgeving draagt bij aan effectieve leerprocessen. Dit betekent dat klaslokalen voldoende leer- en oefenmateriaal moeten bevatten en dat er stiltewerkplekken en bibliotheken beschikbaar moeten zijn voor geconcentreerd studeren. Daarnaast is het belangrijk dat schoolgebouwen toegankelijk zijn voor leerlingen met fysieke beperkingen, zodat iedere leerling optimaal kan deelnemen aan het onderwijs.
4. Beleidsmatige middelen: Scholen kunnen inclusief toelatingsbeleid hanteren om gelijke kansen te bevorderen, ongeacht de sociaaleconomische achtergrond van leerlingen. Mentorschap- en tutorprogramma’s bieden extra ondersteuning aan leerlingen die dat nodig hebben. Daarnaast kunnen curriculumaanpassingen gericht op diversiteit en sociale gelijkheid ervoor zorgen dat alle leerlingen zich vertegenwoordigd en gewaardeerd voelen binnen het onderwijs.
5. Sociaal-culturele middelen: Om een inclusieve schoolcultuur te bevorderen, kunnen scholen programma’s ontwikkelen die stereotypebevestiging tegengaan. Peer-support structuren kunnen ervoor zorgen dat leerlingen elkaar helpen en motiveren, waardoor een stimulerende leeromgeving ontstaat. Ook het betrekken van ouders bij het leerproces draagt bij aan een positieve thuisomgeving, wat de motivatie en het zelfvertrouwen van leerlingen versterkt.
   

Een mindsetondersteunend klasseklimaat

Naast structurele middelen is een positief en mindsetondersteunend klasseklimaat nodig voor het ontwikkelen van een groeimindset. Hier geef ik enkele tips om dit te bevorderen:

1. Taalgebruik en feedback aanpassen: Procesgerichte feedback geven die inspanning en strategie benadrukt in plaats van aangeboren talent. Bijvoorbeeld: “Je hebt een slimme aanpak gekozen door eerst de eenvoudige sommen op te lossen” in plaats van “Je bent hier gewoon goed in!”. Fouten normaliseren als onderdeel van leren en expliciet bespreken hoe leerlingen hiervan kunnen groeien. Leerlingen stimuleren tot zelfreflectie, bijvoorbeeld door na een taak te vragen wat ze hebben geleerd en hoe ze hun aanpak kunnen verbeteren.
2. Structuur en verwachtingen aanpassen: Leren als een proces presenteren door te laten zien dat vaardigheden en intelligentie ontwikkelbaar zijn. Langetermijndoelen benadrukken en leerlingen laten reflecteren op hun progressie via een groeidagboek. Uitdagingen aantrekkelijk maken door opdrachten te bieden die net buiten het huidige niveau van de leerling liggen.
3. Sociale dynamiek en klasinteractie versterken: Samenwerking boven competitie plaatsen en groepsactiviteiten bevorderen waarin leerlingen van elkaar kunnen leren. Peer-support stimuleren door leerlingen elkaars denkprocessen te laten uitleggen (bijvoorbeeld via ‘denk-luidop’-oefeningen). Stereotypering tegengaan door bewust te zijn van impliciete overtuigingen en hun invloed op hoe leerlingen zichzelf en anderen zien.
4. De mindset van de leraar ontwikkelen: Zelf een groeimindset modelleren door te laten zien dat fouten maken een natuurlijk onderdeel is van leren. Bewustzijn ontwikkelen van eigen verwachtingen en hoe deze de prestaties en motivatie van leerlingen kunnen beïnvloeden. Reflectie en professionele ontwikkeling bevorderen, bijvoorbeeld via intervisie met collega’s en training in progressiegericht werken.

Conclusie

Door structurele middelen te combineren met een ondersteunend klasseklimaat, kunnen scholen een omgeving creëren waarin leerlingen zich gemotiveerd voelen om te leren, uitdagingen aan te gaan en zich te blijven ontwikkelen. Zo wordt de effectiviteit van mindsetinterventies vergroot en worden leerlingen optimaal ondersteund in hun leerproces.

Lees meer:

• Mindset x Context
• Mindset x Context Framework
• Mindset × Context: Schools, Classrooms, and the Unequal Translation of Expectations into Math Achievement
• Beliefs, Affordances, and Adolescent Development: Lessons from a Decade of Growth Mindset Interventions