Frank Martela’s artikel “Happiness is just a thermometer” daagt de Westerse obsessie met geluk uit. Zijn kerninzicht is interessant: geluk is een waardevol als signaal, maar kan gevaarlijk zijn als doel. Ik leg Martela’s perspectief uit en vergelijk dat met het perspectief van Lisa Feldman Barrett.

Waarom is geluk nuttig als signaal, maar niet als doel?

Martela, auteur van Stop chasing Happiness, vergelijkt geluk met een thermometer. Een lage stand van de thermometer kan een aanwijzing zijn dat je de deur open hebt laten staan of dat er een storing is in je cv-ketel. Als dat zo is, repareer je niet de thermometer maar sluit je de deur of verhelp je de storing. Martela stelt dat het met je geluksniveau ook zo gaat. Een laag geluksgevoel kun je zien als een indicator die wijst naar wat aandacht behoeft. Het kan duiden op eenzaamheid, gebrek aan zingeving of uitputting. Direct ons geluksgevoel te proberen te verhogen is volgens Martela minder zinvol dan te werken aan de onderliggende verklaring voor je lage geluksgevoel.

Hoe saboteert geluksjagen je leven?

De zoektocht naar geluk kan averechts werken en tot ellende leiden. Dit komt door vier hoofdoorzaken:

1. Verkeerde focus: We zoeken geluk vaak in materiële bezittingen en zijn slecht in het voorspellen van wat ons echt gelukkig maakt, waardoor onze inspanningen vaak zinloos zijn.
2. Maximalisatie vermindert geluk: Door te veel waarde te hechten aan gelukkig zijn, worden we ironisch genoeg minder gelukkig omdat we nooit tevreden zijn en altijd naar meer streven.
3. Eenzaamheid en egoïsme: Een obsessieve focus op ons eigen geluk maakt ons egoïstisch en eenzaam, omdat we het contact met anderen verliezen, vooral met degenen die het moeilijk hebben.
4. Tirannie van positiviteit: De maatschappelijke druk om altijd gelukkig te zijn, maakt onvermijdelijke momenten van verdriet en tegenslag onverdraaglijk. We voelen ons niet alleen verdrietig, maar ook een mislukkeling omdat we niet aan de “norm” van geluk voldoen.

Hoe bouwt je brein emoties?

Als we kijken naar waar het gelukssignaal vandaankomt voegt psychologe Lisa Feldman Barrett, auteur van How emotions are made, een belangrijke laag toe. Haar theorie van geconstrueerde emotie ontmantelt het traditionele idee dat emoties universele, vaste reacties zijn.

Volgens Barrett bouwt ons brein emoties ter plekke op, door lichamelijke sensaties (een knoop in de maag, snelle hartslag) te verbinden met de context en onze culturele “woordenboek” van emotionele concepten. Zo kan diezelfde spanning voor een presentatie worden geïnterpreteerd als angst (als je faalverwachtingen hebt) of als opwinding (als je een kans ziet).

Geluk als voortdurende dialoog

Vanuit dit perspectief is Martela’s thermometer-metafoor te eenvoudig. Ja, emoties zijn signalen maar Barrett laat zien dat ze méér zijn dan statische metingen. Geluksgevoel is een dynamische constructie die je brein ter plekke opbouwt. Het cruciale verschil? Martela’s thermometer meet slechts één waarde (“hoe gelukkig ben ik nu?”), terwijl Barrett aantoont dat geluksbeleving:

• geen universeel eenduidige toestand is – wat “geluk” betekent verschilt per persoon (bij een vrijgezel voelt het anders dan bij een ouder);
• haar betekenis ontleent aan context – een stille avond thuis kan de ene keer geluk betekenen, de andere keer verveling;
• actief wordt samengesteld door het brein uit lichamelijke sensaties, herinneringen en culturele scripts.

Dezelfde fysiologie – ontspannen spieren en een glimlach – kan in verschillende situaties worden geïnterpreteerd als voldoening na een voltooid project, als opluchting na een vermeden conflict, of als betekenisloos genot tijdens lekker niksen. Dit illustreert hoe ‘geluk’ geen meetbaar eindpunt is, maar een voortdurende dialoog tussen lichaam, brein en situatie. Barretts kerninzicht benadrukt dat je geen passieve ontvanger van geluk bent, maar het actief, zij het grotendeels onbewust, construeert.

Hoe gebruik je emoties als informatiebron?

Deze inzichten zijn te vertalen naar drie praktische principes voor betekenisvol leven.

1. Vervang oordeel door onderzoek. Stel niet langer de vraag “Ben ik gelukkig genoeg?”, maar onderzoek: “Wat vertelt dit gevoel mij over mijn behoeften?”. Een gevoel van leegte transformeert zo van falen tot signaal – een uitnodiging om verbinding of zingeving te verkennen.
2. Verrijk je emotionele vocabulaire. Verfijn je gevoelsherkenning door specifieke labels te oefenen. Neem ‘s avonds drie minuten om drie gevoelens van die dag nauwkeurig te benoemen: was die ergernis frustratie (reactie op blokkade), teleurstelling (gericht op uitkomst) of ongeduld (verlangen naar tempo)? Deze mini-oefening ontwikkelt emotionele granulariteit – het principe uit de theorie van geconstrueerde emotie dat tot passender handelen leidt.
3. Verbind emoties met waarden. Verschuif de focus van “Hoe voel ik me?” naar “Welke waarde wil hier tot uitdrukking komen?”. In conflictsituaties vraagt dit niet om geluk, maar om rechtvaardigheid of wederzijds respect. Barrett benadrukt dat emoties natuurlijke bijproducten zijn van waarden-gedreven handelen, waardoor geluk transformeert van jachtdoel naar organisch neveneffect.

Leven naar wat belangrijk is

Martela benadrukt dat geluk een signaalfunctie heeft – zoals een waarschuwingslampje dat aandacht vraagt voor onderliggende behoeften. Barrett voegt hieraan toe dat deze signalen geen objectieve feiten zijn, maar interpretaties die je zelf mede vormgeeft. Hun centrale les? Stop met geluk als doel te zien. Richt je in plaats daarvan op twee essentiële processen: emoties leren begrijpen als informatiebronnen, en ze actief verbinden met je diepste waarden. Uiteindelijk ontstaat duurzame voldoening niet door gevoelens na te jagen, maar door consistent te handelen naar wat jij als betekenisvol ervaart.

Lees ook:

• Martela, F. (2025, 30 mei). Happiness is just a thermometer – Don’t waste your time chasing it. Art of Living – Improving the Human Condition. https://frankmartela.substack.com/p/happiness-is-just-a-thermometer-dont
• Martela, F. (2025). Stop chasing happiness: A pessimist’s guide to a good life. Allen & Unwin.
• Barrett, L. F. (2017). How Emotions Are Made: The Secret Life of the Brain. Houghton Mifflin Harcourt.