Immigratie tot een succes maken

De vluchtelingencrisis houdt velen bezig. Veel mensen pleiten voor een sociale houding en zetten zelf ook de schouders eronder om vluchtelingen gastvrij te ontvangen. Maar ook velen zijn angstig en pessimistisch. Er zijn dan ook reële gronden voor zorg. De media berichten over allerlei problemen die de vrees bevestigen en aanwakkeren: een recente aanslag in Parijs werd gepleegd door een asielzoeker, bij grootschalige aanrandingen in Keulen bleken meerdere vluchtelingen betrokken, in asielzoekerscentra vinden vechtpartijen plaats, homofiele asielzoekers worden belaagd worden in azc’s, etc. Dit zijn reële problemen en zorgen over hoe de integratie van de vluchtelingen moet gaan slagen zijn volgens mij begrijpelijk en terecht.

Het kantelmodel

Denkend over dit vraagstuk schoot mij een model in gedachten dat ik een jaar of tien geleden bedacht, het kantelmodel. Het model bevat twee dimensies die elkaar kruizen: de probleemdimensie en de progressiedimensie. Dit filmpje van een minuut of 2 toont dit model.

Probleemdenken

Als onze perceptie van de werkelijkheid gedomineerd wordt door de rode dimensie, het probleemdenken, is het vaak lastig om niet fatalistisch te zijn. We zien problemen ontstaan en we extrapoleren de huidige situatie naar een toekomst die we vrezen. Denkend over de problemen rondom de vluchtelingen zou dit kunnen betekenen dat we ons een toekomst voorstellen waarbij in ons land een ingrijpende cultuurverandering gaat plaatsvinden waarin vrouwenrechten worden teruggedraaid, waarin homo’s, christenen en atheïsten worden vervolgd en waarin democratie en rechtstaat verloren zijn gegaan. We stellen ons wellicht een land voor dat gelijkenis vertoont met Saoedi-Arabië of ISIS.

De progressiedimensie

Het kantelmodel benadrukt het belang van de progressiedimensie, de blauwe lijn. Terwijl we onderkennen dat er reële problemen zijn, kantelen we ons denken naar die blauwe lijn. Dit betekent dat we ons proberen voor te stellen hoe de gewenste toekomst eruit ziet. Die gewenste toekomst is een betere toekomst.

Verlichtingswaarden en -principes

Wat Westerse samenlevingen in mijn ogen zo succesvol heeft gemaakt, de afgelopen 200 jaar, is precies de toepassing van de principes en waarden uit de Verlichting (zie hier mijn eerdere recente artikel daarover). Dat wij onze samenlevingen hebben gebaseerd op dit soort waardesystemen is de belangrijkste reden dat mensen niet massaal vanuit onze samenleving trachten te vluchten maar er naartoe. Deze waarden zouden we, in mijn ogen niet alleen moeten beschermen, maar ook nog belangrijker moeten maken. Er is nog veel ruimte voor verbetering.

Vier misverstanden over immigratie

Als wij dit doen en als we erin slagen de instromende vluchtelingen te socialiseren, dan kan de toekomst er positief uitzien en dan kan de grote instroom zelfs veel positieve kanten hebben. In een recente video weerlegt Robert Reich vier belangrijke misverstanden over immigratie. De video gaat over de Amerikaanse situatie maar is in niet onbelangrijke mate ook van toepassing op de Europese situatie.

• Misverstand 1 is dat immigranten banen wegnemen van de autochtone bevolking. Fout, zegt Reich. Immigranten vergroten de economische vraag en dragen daardoor bij aan een toename van het aantal banen.
• Een tweede misverstand is dat we geen immigranten nodig hebben. Onzin, zegt Reich. De populatie is sterk aan het vergrijzen. Tegenover iedere gepensioneerde staan steeds minder werkende mensen. Zonder immigratie zal die ratio steeds ongunstiger worden.
• Derde misverstand: immigranten drukken steeds zwaarder op onze begroting. Flauwekul, zegt Reich. Zo gauw immigranten gaan werken betalen zij belasting.
• Vierde misverstand: de netto legale en illegale immigratie in de VS neemt toe. Verkeerd, zegt Reich, hij neemt af.

Samengevat

Als we snappen dat het succes van onze samenleving in belangrijke mate gebaseerd is op waarden uit het humanisme en de Verlichting kunnen we deze waarden beschermen en verder toepassen. Immigranten die deze waarden onderschrijven en zich eigen maken, kunnen een grote aanwinst voor onze samenleving zijn. Sterker nog, we hebben deze immigranten hard nodig. Geslaagde integratie is geenszins onmogelijk. De geschiedenis kent talloze voorbeelden van groepen die succesvol geïntegreerd zijn in samenlevingen.