Het belang van het praten over problemen en over het verleden

Soms doen mensen de volgende twee beweringen over progressiegericht werken: (1) progressiegericht werken is niet gericht op problemen maar op progressie en (2) progressiegericht werken is niet gericht op het verleden maar op de toekomst. Deze uitspraken klinken enthousiast en ik wil liever geen spelbreker zijn maar ik vind het toch belangrijk om ze tegen te spreken. Noch het praten over het verleden, noch het praten over problemen is een taboe in progressiegericht werken. Sterker nog, beide zijn belangrijke  elementen in vrijwel ieder progressiegericht gesprek. Ik licht het belang van beide hieronder toe.

(1) Het belang van het praten over problemen. Het praten over problemen kan een prima begin kan zijn van progressie. Niet altijd, maar wel vaak, is het praten over problemen in progressiegerichte gesprekken dan ook aan de orde. Hoe je praat over problemen bepaalt hoe effectief het gesprek is. Er is inderdaad een ineffectieve manier van praten over problemen waar je dus voor moet uitkijken. Het beschuldigen en bekritiseren van mensen werkt bijvoorbeeld zelden goed. Ook het zoeken naar ultieme oorzaken van problemen werkt vaak (niet altijd) averechts. In complexe situaties is het vaak niet mogelijk om ultieme oorzaken te vinden van problemen en kan het zoeken ernaar mensen angstig en defensief maken.

Maar er is ook een effectieve manier van praten over problemen. Bij deze manier van praten biedt je mensen de ruimte om te benoemen wat er in hun ogen niet goed gaat. Door ze serieus te nemen en ruimte te bieden ervaren zij het gesprek als relevant omdat het in hun ogen gaat om de inhoud die voor hen het belangrijkst is. Als problemen helder benoemd zijn, is duidelijk waar de verbetering moet komen. In andere woorden: het onderkennen en verhelderen van problemen verheldert wat de verbeterbehoefte. Als duidelijk is waar de verbetering moet komen kun je op zoek gaan naar hoe de gewenste situatie eruit ziet. In ons zevenstappen model kun je lezen hoe je van daaruit verder kunt praten.

(2) Het belang van het praten over het verleden. Het idee dat progressiegericht praten alleen over de toekomst gaat is ook onjuist. Natuurlijk is het praten over de toekomst een onmisbaar onderdeel van progressiegericht werken. Maar praten over het verleden is dat vrijwel altijd ook. Niet elke manier van praten over het verleden is effectief. Focussen op wie wat fout heeft gedaan en wat er zo erg aan was, draagt bijvoorbeeld vaak zelden bij aan progressie. Ouwe koeien uit de sloot halen evenmin.

Maar praten over eerdere successen werkt vaak bijzonder goed. Door voorbeelden naar voren te halen waarin het al gelukt is om iets voor elkaar te krijgen wat nu belangrijk is, versterk je het competentiegevoel en doe je ideeën op voor stapjes vooruit. In ons zevenstappen model kun je enkele voorbeelden van vragen zien die je kunt gebruiken om effectief te praten over het verleden.