Gesprekken over het verhelderen van verwachtingen, persoonlijke groei, het oplossen van conflicten en het verbeteren van relaties kunnen belangrijk zijn. Toch vermijden we dergelijke gesprekken vaak of zijn we niet helemaal eerlijk tijdens het gesprek. In dit artikel leg ik, aan de hand van het Ervaring-opbrengstmodel voor eerlijke gesprekken (Levine et al., 2025) uit waarom dat zo is en wat we eraan kunnen doen.

Het Ervaring-opbrengstmodel voor eerlijke gesprekken

Wanneer gaan we het gesprek aan en hoe eerlijk voeren we het gesprek? Volgens het Ervaring-opbrengstmodel voor eerlijke gesprekken worden deze keuzes bepaald door twee factoren:

1. Verwachte opbrengst: Wat levert het gesprek op? (Bijv.: “Mijn collega gaat beter presteren” of “Mijn kind begrijpt de wereld beter”).
2. Verwachte ervaring: Hoe voelt het gesprek zelf aan? (Bijv.: “Ik voel me ongemakkelijk als ik haar pijn doe” of “Ik word nerveus van de confrontatie”).

Het conflict in onszelf

Vaak verwachten we positieve opbrengsten (progressie, oplossingen) maar een negatieve ervaring (schuldgevoel, angst). Dit veroorzaakt een innerlijk conflict:

• Op afstand (bijv. als je een gesprek over een week plant) denk je: “Dit moet ik doen, het is het is belangrijk voor het werk/goed voor de ander.”
• Van dichtbij (bijv. op het moment zelf) voel je: “Dit is te pijnlijk, ik kan het nu niet aan.”

Dit verklaart waarom we gesprekken uitstellen of tijdens het gesprek vaag blijven, ook als we weten dat eerlijkheid beter is.

Vier strategieën om het innerlijk conflict te doorbreken

Het model beschrijft hoe psychologische afstand dit innerlijke conflict beïnvloedt. Vier factoren maken de beleving van een gesprek “dichterbij” of “verder weg”:

1. Tijd

• Effect: Een gesprek in de toekomst voelt minder bedreigend.
• Valkuil: We stellen het gesprek steeds uit (“morgen doe ik het”).
• Strategie 1: Plan een concreet moment en maak een commitment (bijv. beloof aan een collega dat je het gesprek voert).

2. Perspectief

• Effect: Aan iemand anders zou je wél adviseren het gesprek aan te gaan.
• Strategie 2: Vraag je af: “Wat zou ik een vriend adviseren?” of gebruik derdepersoon-taal (“Marjan moet dit bespreken”).

3. Medium

• Effect: Een bericht sturen voelt minder ongemakkelijk dan face-to-face praten.
• Risico: De ontvanger ervaart tekst als kil.
• Strategie 3: Schrijf eerst op wat je wilt zeggen, en bespreek het daarna persoonlijk.

4. Relatie

• Effect: Met naasten voelen we meer angst om pijn te doen, maar zij zijn ook ontvankelijker voor feedback.
• Strategie 4: Combineer het gesprek met iets positiefs (een wandeling, kop koffie) om de ervaring te verzachten.

Het dubbele effect van empathie

Mensen met veel empathie of behulpzaamheid hebben meer moeite met moeilijke gesprekken. Zij voelen sterker de angst om te kwetsen en vermijden het gesprek daardoor vaker. Ironisch genoeg zijn zij vaak wél het beste in staat om het gesprek zorgvuldig te voeren. Hoe maak je het beter?

Conclusie

Moeilijke gesprekken vermijden meestal geen kwestie van lafheid of onverschilligheid. Het is een natuurlijke reactie op de spanning tussen wat nodig is (gewenste opbrengst) en wat we voelen (ervaring). Door slim met psychologische afstand om te gaan, kunnen we vaker de gesprekken voeren die écht tot progressie leiden.

Bron: Levine, E.E., Wallace, L.E., Kim, Y. & Perry, S. (2025). The Experience-Outcome Model of Honest Conversation.

Lees ook:

• Het spanningsveld tussen eerlijkheid en schade in gesprekken
• Moeilijke gesprekken: omgaan met de spanning tussen eerlijkheid en welwillendheid