Doelharmonie helpt mensen hun uiteenlopende doelen als samenhangend te ervaren. Wang & Fishbach (2025) onderzochten dit effect in elf studies en brachten de gevolgen in kaart voor motivatie, gedrag en welbevinden.

Wat is doelharmonie?

Doelharmonie betekent dat je ervaart hoe verschillende doelen elkaar aanvullen en samen progressie mogelijk maken.

Stel je een ouder voor die zijn baan ziet als middel om het gezinsleven te versterken. Het salaris biedt financiële ruimte voor gezamenlijke activiteiten, de vaardigheden die hij opdoet op het werk vergroten zijn competentie thuis en de voldoening die hij uit zijn werk haalt tilt de sfeer in het gezin. Door deze samenhang te herkennen vermindert het gevoel van rolconflict, ontstaat er meer helderheid over prioriteiten en ervaart hij een grotere innerlijke rust.

Mentale integratie als sleutel

Een centrale factor die Wang & Fishbach aanvoeren om doelharmonie te verklaren, is mentale integratie. Mentale integratie is het bewuste proces waarbij mensen actief zoeken naar raakvlakken tussen hun doelen, zodat één handeling meerdere doelen tegelijk dient; dit proces vergroot vervolgens de ervaring van doelharmonie.

• Experimentele evidentie (1, 2a en 2b). In drie experimenten verhoogden Wang & Fishbach de mate van mentale integratie. Deelnemers schreven óf verbanden tussen hun eigen doelen (studie 1) óf bedachten één activiteit die tegelijk twee doelen diende, bijvoorbeeld sporten voor gezondheid én besparing (studies 2a en 2b). Deze manipulaties vergrootten doelharmonie, wat op zijn beurt de ervaren motivatie, vooral intrinsieke motivatie, en het welzijn versterkte. Omdat de integratie actief werd opgewekt, kunnen we hier spreken van een oorzakelijk effect.

• Observationele studies (3a–8). Acht aanvullende, vooral correlationele, studies keken naar cultuur (3a, 3b), genderrollen (4), prosociaal gedrag (5), gulheid (6), gezondheidskeuzes en BMI (7a, 7b) en het volhouden van goede voornemens (8). Zij tonen consistente samenhangen tussen doelharmonie en volharding.

Samen laten de elf studies zien dat mentale integratie een krachtige route kan zijn naar meer doelharmonie en de daaraan verbonden psychologische voordelen.

Sociale leerprocessen

Doelharmonie is meer dan een zaak van persoonlijke reflectie; de sociale en culturele omgeving waarin iemand leeft kan haar juist versterken of verzwakken. Wang & Fishbach laten zien dat contextfactoren zoals cultuur en gender­rollen mee­bepalen in hoeverre mensen hun doelen als onderling ondersteunend ervaren:

• Cultuur. In collectieve culturen (India, China, Mexico, Indonesië et al.) rapporteerden mensen meer doelharmonie dan in individualistische landen zoals Nederland en Duitsland (studies 3a en 3b). Dit zijn cross-sectionele data, dus ze tonen samenhang en geen causaliteit.

• Gender. Vaders zagen werk en gezin vaker als complementair dan moeders. Deels komt dit doordat moeders hun gezinsdoel vooral als ‘samen tijd doorbrengen, verzorgen, emotionele verbondenheid’ zien. Weg zijn voor werk voelt als conflicterend met dit werkdoel. Vaders als ‘financiële zekerheid bieden, materiële mogelijkheden scheppen’. Weg zijn voor werk voelt als middel om dit mogelijk te maken (studie 4; NB. Dit is een vrij traditioneel beeld. Mogelijk werd dit in de hand gewerkt doordat deze deelstudie geheel in de Verenigde Staten werd uitgevoerd).

Effecten op motivatie, gedrag en gezondheid

Wanneer mensen meer doelharmonie ervaren – of wanneer die harmonie experimenteel wordt vergroot – laten de studies het volgende zien:

1. Prosociaal gedrag neemt toe. In studie 5 typte men meer CAPTCHA’s voor een anonieme ander zonder zelf minder te profiteren zodra men inzag dat helpen ook het eigen doel diende.

2. Gulheid groeit. In studie 6 schonken deelnemers vaker cadeaubonnen aan vrienden wanneer zij de samenhang herkenden tussen vrijgevigheid en zelfzorg.

3. Gezondere keuzes ontstaan. Een korte interventie waarin gezondheid en smaak als samengaand werden gepresenteerd leidde tot een voorkeur voor gezondere restaurants; bovendien hing doelharmonie in een aparte, correlationele analyse samen met een lagere BMI (studies 7a en 7b).

4. Langetermijnprogressie houdt beter stand. Deelnemers die hun drie goede voornemens als onderling harmonieus zagen, bleven twee maanden later vaker bij die voornemens (studie 8).

Praktische Implicaties

Hier zijn enkele praktische implicaties voor leidinggevenden, medewerkers en progressiegerichte professionals:

1. Voor leidinggevenden

1. Verken samen hoe persoonlijke en teamdoelen elkaar kunnen versterken. Bespreek in het team hoe een project niet alleen bijdraagt aan organisatiedoelen, maar ook aan ieders professionele ontwikkeling. Door die samenhang expliciet te maken, groeit de motivatie én het onderlinge begrip.
2. Stimuleer werkactiviteiten die meerdere doelen tegelijk dienen: Bijvoorbeeld: organiseer korte duo-overleggen tijdens een wandeling, zodat mensen tegelijk bewegen, ideeën uitwisselen en de onderlinge band versterken.
3. Bespreek met medewerkers of collega’s hoe een taak bijdraagt aan méér dan één belangrijk doel. Bijvoorbeeld: “Door dit klantgesprek goed voor te bereiden, verbeter je niet alleen de klanttevredenheid, maar ontwikkel je ook je gespreksvaardigheden.”

2. Voor medewerkers

1. Ontdek samenhang tussen wat je belangrijk vindt en wat je doet: Sta af en toe stil bij je eigen waarden en doelen en kijk hoe die terugkomen in je dagelijkse werk. Welke taken dragen bij aan meerdere dingen die je belangrijk vindt? Bijvoorbeeld: door kennis te delen versterk je zowel de samenwerking als je eigen leerproces.
2. Sta stil bij de invloed van je werkomgeving: Bespreek met collega’s welke gewoonten of verwachtingen in je team of organisatie bepalen hoe je je doelen ziet. Wat helpt, wat belemmert? Door dit bewust te maken, kun je keuzes gerichter afstemmen.
3. Herken en benoem momenten met dubbele opbrengst: Merk je dat één kleine stap tegelijk iets oplevert voor je werk én voor iets dat je privé belangrijk vindt? Benoem dat voor jezelf of samen met anderen.

3. Voor progressiegerichte professionals

1. Gebruik gerichte vragen om mentale integratie op te roepen, bijvoorbeeld: “Welke stap helpt tegelijkertijd bij een ander belangrijk doel?”
2. Maak context zichtbaar: bespreek met cliënten hoe cultuur, organisatie en gezin de perceptie van doelharmonie beïnvloeden.
3. Onderzoek samen hoe doelharmonie motiverend werkt: Laat cliënten ontdekken hoe het gevoel dat doelen elkaar versterken gepaard kan gaan met meer energie, keuzevrijheid en effectiviteit. Sluit daarbij aan bij wat zij als waardevol en betekenisvol ervaren.

Welke twee doelen zou jij graag meer in samenhang willen brengen?