De logische-consequentie-aanpak

De logische-consequentie-aanpak is een effectieve aanpak wanneer een individu herhaaldelijk ongewenst gedrag vertoont. Hieronder kun je lezen wat deze aanpak inhoudt en wanneer en hoe deze gebruikt kan worden.

Sturen: verwachting + rationale

De eerste aanpak die je kunt toepassen bij ongewenst gedrag is sturen. Sturen is uitleggen wat je verwacht en waarom je dat verwacht (dit laatste heet de rationale). Door duidelijk uit te leggen wat je verwacht, in positieve termen, snapt het individu wat je vraagt van hem of haar. Door uit te leggen waarom je het verwacht, kan de persoon erachter gaan staan om het gevraagde gedrag te gaan vertonen. Als je op een rustige en niet-autoritaire manier stuurt, neemt de kans vaak sterk toe dat het individu gaat doen wat er van hem of haar gevraagd wordt. Maar sturen werkt niet altijd. Soms blijft het ongewenste gedrag doorgaan. Wat kun je dan doen?

Drie niet effectieve manieren van reageren op herhaald ongewenst gedrag

Veel opvoeders, docenten en leidinggevenden vertrouwen op drie soorten van reageren op herhaald ongewenst gedrag. Deze zijn echter niet zo effectief. Deze manieren zijn:

1. Straffen: het beantwoorden van het ongewenste gedrag met een beperking, een negatieve consequentie. Bij straffen bestaat vaak de perceptie en intentie van een element van vergelding. Het doel is om de ander te laten boeten voor wat hij of zij heeft gedaan.
2. Niet-ingrijpen: het negeren van het ongewenste gedrag komt erop neer dat je het laat doorgaan in de hoop dat het ‘vanzelf’ stopt of een volgende keer beter zal gaan. Redenen voor niet-ingrijpen kunnen zijn: 1) negatieve eerdere ervaringen hebben met wel-ingrijpen (bijvoorbeeeld omdat er een escalatie optrad), 2) het geloof hebben dat negeren van ongewenst gedrag zorgt voor het verdwijnen (uitdoven) van dat gedrag en dat je voor het bereiken van gewenst gedrag alleen dat gewenste gedrag moet belonen (bijvoorbeeld via complimenten).
3. Blijven uitleggen: het steeds opnieuw blijven uitleggen wat je verwacht en waarom je het verwacht.

Waarom deze manieren niet goed werken

De bovenstaande manieren werken vaak niet zo goed om de volgende redenen:

1. Bij straffen kan de persoon een negatief gevoel krijgen over zichzelf, over de straffer en over de relatie tussen hem of haar en de straffer. Deze negatieve gevoelens kunnen het moeilijker maken voor de persoon om zich alsnog het gewenste gedrag te gaan vertonen. Bovendien leidt straffen er niet toe dat de persoon de reden of de noodzaak van het gewenste gedrag beter gaat begrijpen. Daardoor gaat de persoon er niet in sterkere mate achter staan om het gewenste gedrag alsnog te vertonen.
2. Bij niet-ingrijpen is het zo dat de persoon die het ongewenste gedrag vertoont merkt dat er geen gevolgen zijn voor het ongewenste gedrag of het niet nakomen van een afspraak of volgen van een regel. Niet alleen die persoon merkt het uitblijven van consequenties maar ook andere personen in de omgeving merken dit. Iedereen die het ongewenste gedrag waarneemt kan concluderen: dit is blijkbaar toegestaan. Ook kunnen ze denken dat de persoon die er iets aan zou moeten doen (de ouder, de docent, de leidinggevende) blijkbaar niet in staat is om niet durft om er iets aan te doen. Het gezag van die persoon neemt daardoor af.
3. Bij blijven uitleggen is het nadeel dat de persoon die het ongewenste gedrag bleef vertonen het gevoel kan krijgen zelf te mogen bepalen of hij of zij wel of niet gaat voldoen aan de verwachting. De perceptie kan ontstaan dat de persoon er alleen aan hoeft te voldoen als hij of zij helemaal overtuigd is door de uitleg.

Wel effectief: de logische-consequentie-aanpak

De logische-consequentie-aanpak is een effectieve manier om te reageren op herhaald ongewenst gedrag. Bij deze aanpak heeft de beperking die een individu wordt opgelegd een directe relatie tot het onderwerp, het probleem of het doel. De beperking kan daardoor gemakkelijker als begrijpelijk en acceptabel worden gezien. Deze aanpak kan ertoe leiden dat het individu doet wat je vraagt en het doel achter vraag gaat begrijpen en internaliseren.

De logische-consequentie-aanpak zorgt ervoor dat het individu verantwoordelijkheid neemt voor zijn of haar ongewenste gedrag. De aanpak krijgt informatie over de relatie tussen het eigen gedrag en de negatieve consequenties daarvan. Het individu wordt betrokken bij het oplossen van het probleem dat daardoor ontstaan is. Enkele voorbeelden:

• “Ik zie dat je naar dat enge programma blijft kijken waar je broertje en zusje bij zijn. Je broertje en je zusje zijn daar nog te klein voor. Zolang ik er niet zeker van kan zijn dat jij de televisie verantwoordelijk gebruikt, kun je er niet naar kijken.”
• Een kind speelt weer eens met zijn voetbal in de kamer, maakt daardoor iets kapot en moet het zelf repareren of helpen repareren (zie bijvoorbeeld hier).
• Een leerling zorgt voor onrust in de klas en wordt verwijderd tot hij of zij weer rustig kan meedoen in de les, zodat de klas rustig en geconcentreerd kan werken.
• Een verkoper stelt zich onvriendelijk op richting een klant en krijgt zelf de taak om de klacht van die klant op te lossen.

Conclusie

De logische-consequentie-aanpak is een belangrijke interventie die ingezet kan worden bij herhaald ongewenst gedrag. Deze aanpak is meer acceptabel voor de persoon die het ongewenste gedrag vertoond heeft dan straf en een grotere kans om goed te werken. Ook vergroot deze aanpak de kans dat de relaties tussen beide personen goed blijft.