Toen ik een jaar of 15 was, zat ik tijdens de Engelse les naast mijn vriend, Jeroen. De lerares had net iets uitgelegd en vroeg toen: “Heeft iemand nog een vraag?” Jeroen stak zijn vinger op en zei met een uitdagende glimlach: “Ja, wat is de zin van het leven?” Ik vond het een hilarisch moment maar de lerares leek het niet echt grappig te vinden. Ze negeerde de vraag en ging verder met de les. Iddo Landaus boek Finding meaning in an imperfect world begint met ook een student die tijdens een les iets zegt over de zin van het leven. Hieronder stip ik de thema’s aan die Landau bespreekt in zijn boek. Lees verder »

Zelfdistantiëring, vanuit een derdepersoonsperspectief kijken naar je eigen situatie, kan in emotionerende situaties helpen om je minder door negatieve emoties te laten meeslepen,  om meer betekenis in de lastige situatie te ervaren en om wijzere beslissingen te nemen. Dorfman et al., (2019) onderzochten hoe zelfdistantiëring kan helpen bij het omgaan met alledaagse tegenslag. Lees verder »

Wie wil er nog een leiderschapsrol hebben in een grote organisatie in deze complexe tijden? De rol van leiders is namelijk behoorlijk uitdagend. Om te beginnen zijn organisaties zelf vaak enorm complex. Binnen organisaties krijg je als leider te maken met allerlei problemen, meningsverschillen en uiteenlopende belangen. Hoe kun je als leider nu ooit beschikken over de informatie, kennis en vaardigheden om te komen tot overbrugging van deze tegenstellingen en tot oplossingen van deze problemen? En kijk dan eens naar de omgeving waarin organisaties moeten opereren. Die kenmerken zich ook al door een enorme complexiteit, verandering en onzekerheid. Hoe kun je als leider in al deze turbulentie ooit zeker weten welke kant het op moet met de organisatie? Vraagt het zijn van een leider niet om bijna bovenmenselijke energie, capaciteiten en sociale vaardigheden? Lees verder »

Het nemen van afstand  na een stressvolle gebeurtenis kan helpen om je beter te voelen en om betekenis te zien in de gebeurtenis. Het ervaren van betekenis in je leven (meaning in life) hangt samen met het positieve ervaringen zoals welbevinden, fysieke gezondheid, proactieve coping en een lager risico op suïcidaliteit. Betekenis kan algemeen (betrekking hebben op je hele leven en hoe je denkt over de wereld) of situationeel (betrekking hebbend op specifieke situaties, zoals stressvolle gebeurtenissen) zijn. Onderzoek heeft laten zien dat de techniek van zelfdistantiëring kan helpen om betekenis te vinden in stressvolle gebeurtenissen. Door van een afstand te kijken naar de situatie wordt het gemakkelijker om je minder te laten overweldigen door de emotionerende details van de situatie. Dit helpt je om je meer te richten op de essentiële kenmerken van de situatie en daardoor om de situationele betekenis van de situatie te kunnen zien.Lees verder »

Van oudsher hebben filosofen zich al verdiept in wijsheid. Maar binnen de psychologie heeft dit onderwerp tot voor kort relatief weinig aandacht gekregen, zeker vergeleken met een onderwerp als intelligentie. Maar de laatste jaren komt daar verandering in. Er is meer consensus ontstaan over wat we bedoelen met wijsheid, in welke mate het voorkomt bij mensen en waar het mee correleert. Grossmann & Brienza (2018) beschrijven in een nieuw artikel hoe wijsheid een unieke bijdrage kan leveren aan het oplossen van complexe vraagstukken van onze tijd. Lees verder »

Intellectuele bescheidenheid is een psychologisch construct dat de laatste jaren meer in de belangstelling is komen te staan. Een van de redenen daarvoor is dat intellectuele bescheidenheid een aspect blijkt te zijn van wijs redeneren, een onderwerp waarnaar de laatste jaren veel onderzoek is gedaan. Een nieuwe publicatie beschrijft onderzoek naar de relatie tussen intellectuele bescheidenheid en het verwerven van nieuwe kennis. 

Lees verder »

Op deze website en in mijn trainingen ben ik voortdurend bezig met het delen van kennis. Hierdoor zou de indruk kunnen ontstaan dat ik best wat weet. En op sommige momenten ben ik zelf ook bijna geneigd dat te denken. Dit zijn van die momenten dat ik net iets bijzonder interessants heb gelezen of iets heb geschreven waar ik enthousiast over ben. Of van die momenten waarop ik het gevoel heb dat ik een cursist of cliënt heb kunnen helpen, mede op basis van mijn kennis. Maar tegenover deze momenten staan minstens zoveel momenten waarin ik me realiseer hoe beperkt mijn kennis en vaardigheden zijn.

Lees verder »

Voor de oplossing van veel problemen die we van dag tot dag tegenkomen zijn kennis en intelligentie niet voldoende. Voor die problemen lijkt de toepassing van wijsheid nuttiger te zijn. Veel van de problemen die wij tegenkomen in het dagelijkse leven zijn namelijk te slecht gestructureerd om simpelweg via de toepassing of intelligentie opgelost te kunnen worden (zie ook). In dit artikel leg ik uit waarom dat zo is. In dit artikel kun je lezen hoe psychologen wijs redeneren meetbaar en ontwikkelbaar maken. 

Lees verder »

Het is een groot voordeel om in complexe situaties, zoals interpersoonlijke conflicten, wijs te kunnen handelen. Nu is bekend dat complexe situaties, waarin tegenstrijdige belangen en standpunten spelen, sterke emoties kunnen oproepen. Dit roept de vraag op welke rol emoties spelen bij de totstandkoming van wijs handelen. Is het zo dat emoties rationaliteit in de weg staan en dat je emoties dus het beste kunt proberen te verminderen? Of kunnen emoties juist behulpzaam zijn in het komen tot wijs gedrag? En zo ja, hoe dan? 

Lees verder »

In dit artikel beschrijf ik het werk van Igor Grossmann en zijn collega’s over het belang van wijs redeneren. Wijs redeneren heeft nog relatief weinig aandacht gehad in onderwijs en wetenschap maar het lijkt verstandig dit meer te gaan doen. Wijs redeneren is goed aan te leren en hangt samen met verschillende wenselijke uitkomsten zoals sociaal gedrag, welbevinden en genuanceerd denken. Het lijkt essentieel te zijn voor goed leiderschap en het kan helpen om complexe vraagstukken op te lossen en polarisatie tegen te gaan. Daarom lijkt het een goed idee om in onderwijs aandacht te besteden aan de ontwikkeling van wijsheid. Maar ook in organisaties kunnen we dingen doen om wijsheid te bevorderen. Een aanpak die hierbij goed kan werken, is progressiegerichte intervisie. Lees verder »

Zowel in de psychologie als binnen westerse maatschappijen is relatief veel belang toegekend aan intelligentie. Twee Canadese psychologen hebben gewezen op het belang van andere aspecten van ons cognitieve functioneren die in hun ogen minsten zo belangrijk zijn en ten onrechte minder aandacht hebben gekregen. De ene is Keith Stanovich die er voor pleit om veel meer aandacht te hebben voor rationaliteit. De andere is Igor Grossman die wijst op het grote belang van wijs redeneren. In twee nieuwe artikelen die hij samen met collega’s schreef, legt hij uit wat wijs redeneren inhoudt, waarom het zo belangrijk is en hoe we het kunnen onderwijzen. Lees verder »

Wijsheid kun je definiëren als het verstandig omgaan met complexe levenssituaties, situaties waarin sprake is van ambiguïteit, meerdere gezichtspunten, verschillende belangen, verschillende korte- en langetermijneffecten en voortdurende verandering (zie hier). Wijsheid komt vooral neer op het onderkennen van onzekerheid, het relativeren van je eigen perspectief en het oog hebben voor het perspectief van anderen. Wijsheid is belangrijk. Het hangt niet samen met intelligentie maar wel met welbevinden en het hebben van goede sociale relaties. Justin Brienza en Igor Grossmann (2017) laten in een nieuw onderzoek een interessante relatie zien tussen wijsheid en sociale klasse. Lees verder »

Een nieuw artikel van Leary et al. (2017) onderzoekt het psychologische construct van intellectuele bescheidenheid (Intellectual Humility; IH), de mate waarin mensen onderkennen dat hun denkbeelden en overtuigingen verkeerd zouden kunnen zijn. Voor dit doel maakten zij in vier studies gebruik van een nieuwe Intellectual Humility (IH) schaal.

Studie 1 bevestigde de construct validiteit van de IH schaal en liet de relaties tussen intellectuele bescheidenheid en verschillende andere psychologische constructen zien. Positieve correlaties werden gevonden met openheid, epistemische nieuwsgierigheid, intolerantie voor ambiguïteit en eigengereidheid. IH was niet gecorreleerd met narcisme en sociale eigenrichting. Lees verder »

Iedereen kan weleens in een conflictsituatie terechtkomen. Ineffectief handelen in een conflictsituatie kan de relatie in gevaar brengen. Voorbeelden van handelen die vaak niet goed werken in conflictsituaties is: uiten van je negatieve emoties, je vijandig uiten, wraak nemen en de ander beschuldigen. Meer effectieve reacties zijn bijvoorbeeld: je emoties beheersen, vergevend zijn, de schuld op je nemen en de kwestie van een afstandje bekijken. Maar in het vuur van de strijd is vaak lastig om meteen een effectieve manier van reageren te bedenken. Een nieuw onderzoek wijst op een effectieve manier om hier mee om te gaan. Lees verder »

Zijn mensen met sterke verstandelijke vermogens gelukkiger? Onderzoek dat in het verleden naar deze vraag is gedaan, leidde niet tot een eenduidig antwoord op deze vraag. Lees verder »