Op welke manier informatie over een onderwerp gepresenteerd wordt heeft invloed op onze houding en beslissingen ten aanzien van het onderwerp. In de psychologie heet een dergelijk verschijnsel een framing effect. Naar zulke framing effecten is veel onderzoek gedaan. Ook is er nu steeds meer onderzoek naar de effecten van reframing. Bij reframing verandert de frame van positief naar negatief of andersom. Hieronder bespreek ik deze effecten en ook hoe zij samenhangen met de negativiteitsbias en met leeftijd. Lees verder »

Sinds een jaar of acht is er een discussie ontstaan over de betrouwbaarheid van bevindingen van psychologisch wetenschappelijk onderzoek. Een groot project liet zien dat van 100 in onderzoek gevonden effecten slechts ongeveer een derde werd gerepliceerd (Open Science Collaboration, 2015). Binnen de psychologie wordt hard gewerkt om onderzoeksmethoden te verbeteren en te komen tot meer betrouwbare bevindingen (zie hier en hier). Een nieuw artikel van Yeager et al. (2019) beschrijft replicatieonderzoek naar 7 veel onderzochte en invloedrijke psychologische verschijnselen. Hieronder kun een beknopte samenvatting lezen van dat onderzoek.Lees verder »

Rosy retrospection bias (RRB; de rooskleurige-terugblikbias) is een cognitieve bias die inhoudt dat we ons ons verleden iets te positief herinneren. We kijken, met andere woorden, door een roze bril naar gebeurtenissen in ons verleden. De observatie dat deze bias bestaat, is al oud. De oude Romeinen kenden het gezegde: “memoria praeteritorum bonorum”, wat betekent: “Het verleden wordt altijd goed herinnerd”. Maar ook in een nostalgisch Nederlands liedje als Het dorp herken je de RRB terug. Lees verder »

Een nieuwe meta-analyse naar de effectiviteit van positieve-psychologie-interventies komt tot minder positieve resultaten dan eerdere meta-analyses.Lees verder »

Regelmatig kunnen we lezen over onethisch gedag binnen organisaties. Wat weten we over hoe onethisch gedrag tot stand komt en hoe het te voorkomen is? Een interessante invalshoek om hier meer over te weten te komen is door te kijken naar hoe binnen organisaties doelen worden gesteld. Wat is de relatie tussen deze doelen en onethisch gedrag? Recent onderzoek leidt tot enkele bruikbare inzichten. Lees verder »

Een interessante cognitieve fout is de zero-sum bias. Dit is de neiging om situaties te snel te zien als zero-sum. Zero-sum situaties zijn situaties waarin de winst van de ene persoon altijd gepaard gaat het verlies van de andere (lees meer). Er bestaan natuurlijk echt zero-sum situaties. Dit zijn situaties waarin er sprake is van schaarste. Als er 3 sollicitanten zijn voor 1 functie dan betekent inderdaad de winst van de ene persoon het verlies van de 2 andere personen. Maar de zero-sum bias betekent dat we de neiging hebben om situaties als zero-sum te interpreteren terwijl ze dat niet zijn. Lees verder »

Een nieuw onderzoek van Makoto Matsuo (2018) kijkt naar het verband tussen vier interessante concepten binnen de psychologie: work engagement, leerdoelen, job crafting en reflectie.

Lees verder »

Er is veel onderzoek gedaan naar welke interventies leerlingen en studenten helpen om goed te leren en te presteren. Tot nu toe heeft nadruk gelegen op het onderzoeken van kortetermijneffecten van interventies. Begrijpelijk, want je wilt graag dingen doen die studenten snel helpen wanneer ze problemen in het leren en presteren. Maar wat weten we over de langetermijneffecten van interventies?

Lees verder »

Het instrument van nudges is sinds een jaar of 10 een steeds vaker gebruikte techniek geworden voor het beïnvloeden van het gedrag van burgers, werknemers en consumenten. Tegelijk hebben diverse auteurs gewezen op beperkingen en nadelen van nudges. Hieronder bespreek ik er enkele en belicht ik het onderscheid tussen interventies gericht op systeem 1 denken en systeem 2 denken (zogenaamde rational-override-interventies).

Lees verder »

Cass Sunstein, hoogleraar aan Harvard Law School, heeft het boek On Freedom geschreven over vrijheid en keuzevrijheid in onze moderne samenlevingen. Centraal in het boek staat het begrip ‘nudge‘ waarover hij eerder publiceerde samen met gedragseconoom en Nobelprijswinnaar Richard Thaler (zie hier). Hieronder beschrijf ik aan de hand van Sunsteins boek wat nudges zijn, waarom ze belangrijk zijn en hoe ze werken. 

Lees verder »

We denken te weten dat hoe we de werkelijkheid waarnemen ook echt is hoe die werkelijkheid is. Maar onderzoek van ongeveer de laatste 50 jaar heeft op talloze manieren laten zien dat onze waarneming en de werkelijkheid soms veel minder met elkaar te maken hebben dan we denken (lees meer).  Hoe we de werkelijkheid onbewust vervormd waarnemen heeft allerlei consequenties (veelal negatief) voor onze keuzes en ons sociaal gedrag. In dit artikel wil ik het hebben over een nog niet zo breed bekende bias: de illusie van transparantie. 

Lees verder »

Binnen de psychologie is de negativiteitsbias, ook wel het negativiteitseffect genoemd al lang bekend. Kort gezegd betekent het negativiteitseffect dat we negatieve informatie eerder opmerken dan positieve en dat we er ook sterker door beïnvloed worden. Een jaar of 20 geleden begonnen psychologen te denken dat dit negativiteitseffect een algemeen menselijk verschijnsel was. De laatste 15 jaar heeft onderzoek echter laten zien dat het negativiteitseffect met het ouder worden bij de meeste mensen langzaam maar zeker omslaat in het tegenovergestelde: een positiviteitsbias: de neiging om positieve informatie eerder op te merken en er sterker voor beïnvloed te worden (lees meer). Wat is de verklaring hiervoor en wat betekent het voor ons eigen leven?

Lees verder »

Zelf-uitleg is een leerstrategie waarbij de lerende persoon conclusies trekt over causale of conceptuele relaties binnen de lesstof wat leidt tot beter begrip. Door zelf-uitleg kan de lesstof door door leerders in verband worden gebracht met eerdere kennis die zij al hebben opgedaan en wordt de lesstof betekenisvol voor hen. Verschillende eerdere onderzoeken laten zien dat zelf-uitleg een effectieve leerstrategie is.

Maar hoe groot het leereffect is van zelf-uitleg is nog niet via een meta-analyse onderzocht. Ook blijkt dat er vrij grote individuele verschillen zijn bij leerlingen en studenten in de mate waarin zij gebruik maken van zelf-uitleg. Voor leerlingen die de strategie niet uit zichzelf toepassen, kan een instructie of suggestie door de leraar mogelijk nuttig zijn. Maar er is nog weinig bekend over of dit inderdaad zo is en, zo ja, hoe die suggestie het beste gedaan kan worden. Een meta-analyse van Bisra et al. (2018) geeft meer inzicht in hoe effectief zelf-uitleg is en hoe deze strategie kan worden opgewekt bij leerlingen. Lees verder »

Via de e-mail kreeg ik een interessante vraag die, kort gezegd, neer kwam op het volgende: “Hoi Coert, weet jij of er wetenschappelijk onderzoek is waaruit blijkt wat de beste manier is van training geven?” Deze vraag vind ik interessant en belangrijk. Tegelijk is hij vrij lastig te beantwoorden omdat hij zo veelomvattend is. Er zijn namelijk zoveel soorten trainingen over zoveel verschillende soorten onderwerpen in zoveel verschillende contexten dat het niet eenvoudig is om kort en duidelijk te benoemen hoe effectief trainen eruit ziet. Maar toch hoop ik een aardig eindje te komen. Dit doe ik aan de hand van het boek Evidence-Based Training Methods, A Guide for Training Professionals (2nd Edition). Lees verder »

In progressiegerichte gespreksvoering bejegen je je gesprekspartners uiterst respectvol. Je neemt hen serieus en erkent en onderzoekt hun perspectief. Mensen vragen zich soms af of deze respectvolle en onderzoekende aanpak niet uitsluitend geschikt is voor coöperatieve en goedwillende gesprekspartners. Kun je bij mogelijk minder coöperatieve gesprekspartners wellicht niet beter kiezen voor een meer confronterende aanpak? Kun je bijvoorbeeld in een politieverhoor wel verwachten dat iemand ooit zal bekennen als je hem of haar niet fors onder druk zet? Een nieuw proefschrift van Koen Geijsen (2018; zie foto) biedt duidelijke antwoorden. Lees verder »