Kunnen we altijd op bedrijven of medische professionals die ons hulp aanbieden altijd vertrouwen? Helaas is dat niet altijd het geval. Hulpaanbieders kunnen ons zelfs van de wal in de sloot helpen terwijl ze ons overtuigend klinkende verhalen vertellen en ons hun diensten en producten aan het leveren zijn. Het zou kunnen dat ze dit met de beste bedoelingen doen en oprecht geloven in hun verhalen en in hun producten.

Maar het zou ook kunnen zijn dat er cynische en onbetrouwbare hulpaanbieders zijn die willens en wetens slechte verhalen houden en ondeugdelijke producten en diensten leveren. Laten we eens in de huid kruipen van de laatste categorie, iemand die puur voor eigen gewin zijn diensten en producten wil leveren en geen biet geeft om zijn afnemers. Hoe zou deze persoon, de bewuste oplichter, te werk gaan? Ik denk dat hij in essentie vier dingen doet.Lees verder »

Je zou denken dat mensen alleen overtuigingen aanhangen op grond van hun waarheidsgehalte maar dat is niet het geval. Mensen hebben natuurlijk inderdaad vaak overtuigingen omdat ze denken dat die waar zijn maar er zijn ook andere redenen mogelijk voor het hebben van overtuigingen. Die redenen kunnen te maken hebben met verschillende soorten psychologische of sociale doelen die zij hebben. Enkele voorbeelden hiervan zijn: de wereld als ordelijk of betekenisvol of veilig kunnen zien, de eigen groep (met dezelfde overtuigingen) als moreel goed kunnen zien en het gevoel kunnen hebben bij deze groep te horen en invloed op of macht over andere mensen kunnen hebben.

Lees verder »

Vaak is het niet zo gemakkelijk om te beoordelen of iets juist of onjuist is. Er zitten vaak meerdere kanten aan een zaak en er is soms veel kennis nodig om iets goed te kunnen beoordelen. Zelfs experts kunnen van mening verschillen over veel kwesties. Maar het komt ook vaak voor dat het onderscheid tussen juist en onjuist wel degelijk eenduidig te maken is. Lees verder »

Deze week verstuurde Harvard University professor Steven Pinker twee tweets waar ik op wil reageren. De eerste tweet ging over racisme, de tweede over de vraag of sekseverschillen bestaan.

1. De racisme-tweet

 

To oppose racism, you don’t have to say “races don’t exist”- Bad idea to depend on this dubious empirical claim. https://t.co/Wa7I9RN3jd

— Steven Pinker (@sapinker) June 25, 2016

Lees verder »

In deze post legde ik uit dat er, in zekere mate, een concurrentie bestaat tussen de doelen van onze genen en onze doelen als individu. Zoals Keith Stanovich schrijft, bouwend op Richard Dawkins’ boek The Selfish Gene, zijn wij mensen ons bewust geworden van het feit dat de belangen van onze genen niet helemaal samenvallen met onze eigen belangen en dat we, in ieder geval tot op zekere hoogte, onszelf kunnen bevrijden van deze genetische invloeden die ons niet dienen. Lees verder »

Wanneer is het verstandig om een bepaalde overtuiging te hebben of ideeën aan te hangen? Eén manier om hierover te denken, is dat wanneer een meerderheid van de mensen die overtuiging heeft het verstandig is om die overtuiging dan ook te hebben. Maar deze manier van denken is onbetrouwbaar. Lees verder »

Irrationele overtuigingen kunnen schadelijk zijn voor jezelf en anderen. Het updaten van je overtuigingen (ze meer realistisch/rationeel maken) is daarom vaak verstandig. Meestal is dit helemaal niet zo gemakkelijk omdat er meerdere obstakels kunnen zijn om dit te doen. Maar als je het nut ziet van het loslaten van irrationele overtuigingen kun je een aardig eind komen met behulp van wat praktische tips. Andere mensen afhelpen van hun irrationele overtuigingen is nog een heel ander verhaal. We herkennen de irrationaliteit van andere mensen vaak gemakkelijker dan onze eigen irrationaliteit (als we van onze eigen overtuigingen duidelijk zouden zien dat ze irrationeel zijn, dan zouden we ze immers niet hebben). Het zien van de irrationaliteit van andere mensen kan de neiging in je opwekken om de ander te confronteren met hun irrationaliteit. Een dergelijke confrontatie is meestal echter niet bepaald kansrijk.Lees verder »

Met irrationele overtuigingen bedoel ik overtuigingen die incoherent of logisch inconsistent zijn en in strijd met wat we weten over de werkelijkheid (in strijd met aanwezig bewijs dus). Niemand is vrij van onrealistische overtuigingen. Onze manier van interpreteren van de werkelijkheid is niet perfect. We zijn behept met systematische vertekeningen in hoe we de werkelijkheid waarnemen (lees meer). Bovendien hebben we allemaal onvermijdelijk door onze opvoeding en cultuur denkbeelden meegekregen die achterhaald kunnen zijn zonder dat we daar bewust bij stil staan. Lees verder »

Het kunnen veranderen van je overtuigingen is nodig voor het kunnen blijven vervullen van een positieve rol in de wereld. Je eigen overtuigingen niet kunnen relativeren en veranderen als ze onjuist of onproductief blijken te zijn, belemmert je in het blijven vervullen van een constructieve rol. Een ultiem voorbeeld van onvermogen om eigen overtuigingen te kunnen relativeren en corrigeren vind je bij religieuze fanatici die dood en verderf zaaien in de overtuiging dat ze iets goeds doen. Het kunnen loslaten of upgraden van je overtuigingen is belangrijk maar soms ook moeilijk. Recent beschreef ik 4 Factoren die het veranderen van overtuigingen bemoeilijken: (1) de confirmation bias, (2) zelfvervullende voorspellingen, (3) jezelf labelen naar je overtuigingen en (4) sociale druk. Veel mensen vonden dat artikel interessant en bruikbaar. Sommige lezers vroegen me – begrijpelijk – hoe deze obstakels overwonnen kunnen worden. Ik zal hieronder proberen daarover wat ideeën te formuleren.Lees verder »

Hoe kan het zijn dat we soms vasthouden aan bepaalde overtuigingen waarvan we kunnen weten, en misschien diep van binnen ook wel echt weten, dat ze niet waar zijn? Denk aan dingen als magisch denken en bijgeloof en aan opvattingen die logisch gezien niet waar kunnen zijn en dingen bewezen onwaar zijn. In een nieuw artikel, Believing What We Do Not Believe: Acquiescence to Superstitious Beliefs and Other Powerful Intuitions, belicht Jane Risen deze vraag vanuit het perspectief van dual process modellen zoals het model van Daniel Kahneman (2011). Kahneman onderscheid systeem 1 denken en systeem 2 denken.Lees verder »

Omdat overtuigingen zoveel invloed hebben in ons leven is het belangrijk om onze overtuigingen goed te evalueren en blijven ontwikkelen. Overtuigingen zijn veranderbaar. We kunnen erachter komen dat een denkbeeld dat we vroeger hadden onjuist is of belemmerend werkt in ons leven. Maar het veranderen van onze overtuigingen is niet altijd gemakkelijk. Dat komt doordat we als mensen een paar obstakels hebben die het ontwikkelen van onze overtuigingen kunnen bemoeilijken. Ik wil er vier belangrijke noemen.Lees verder »

We begrijpen en nemen de werkelijkheid niet volledig waar zoals die is. Ten eerste belemmeren onze zintuigen ons om grote delen van de werkelijkheid betrouwbaar waar te nemen of überhaupt waar te nemen. Ten tweede heeft de evolutie ons voorzien van cognitieve vuistregels (heuristieken) die snel zijn en ons helpen om te overleven in veel situaties maar die ook slordig en inaccuraat zijn in veel opzichten (lees meer). Hier komt nog eens bij dat we ons in bepaalde (misschien hoge) mate onbewust zijn van deze handicaps. Met andere woorden: we kunnen onwetend zijn zonder het ons te realiseren. Het 2×2 model hieronder beschrijft vier houdingen die we kunnen hebben met betrekking tot onze onwetendheid.

Lees verder »

Filosoof Lee McIntyre heeft een interessant nieuw boek geschreven met de titel Respecting truth: willful ignorance in the Internet age. Als je mijn artikel Het belang van het kritisch evalueren van waarheidsclaims en mijn kleine tool voor het beoordelen van waarheidsclaims interessant vond, dan zal je dit boek zeker aanspreken.

Lees verder »