Beter worden in het voorkomen van het ongewenste

Niet alleen weten hoe je vooruitkomt in de richting van gewenste situaties, maar ook beter worden in het voorkomen van ongewenste situaties is een legitiem doel. 

Kan een negatief doel leiden tot progressie?

Toevallig kwam ik de afgelopen weken meerdere keren in aanraking met het onderwerp anorexia nervosa. Eén van die keren kwam er een interessante vraag naar voren die ik hier kort zal samenvatten. Patiënten die lijden aan deze problemen worden hiervoor soms in een kliniek behandeld. Ik begrijp dat nadat de behandeling in zo’n kliniek is voltooid en wanneer de opname wordt beëindigd er vaak een preventieplan wordt meegegeven om het bereikte gewicht vast te houden en niet weer ongezond te gaan afvallen. De vraag die mij gesteld werd was in hoeverre het nu verstandig was om te werken met een preventieplan waarbij een ‘negatief’ doel wordt gesteld in de zin dat er iets vermeden moet worden in plaats van dat er iets opgebouwd wordt. Kan er niet beter gewerkt worden met een positief geformuleerd doel waarbij versterkt wordt wat al gewerkt heeft en gewerkt wordt aan verdere groei? Ik kan me deze gedachte goed voorstellen. Hoe kun je bij een dergelijk ‘negatief’ doel spreken van vooruitgang? Is deze benadering niet demotiverend?

Beter worden in het vermijden van het ongewenste

Toch denk ik dat je dit anders kunt zien. Progressie kan voor verschillende mensen in verschillende situaties iets verschillends betekenen. In dit artikel leg ik daarover meer uit. Als je dat artikel leest dan kun je je voorstellen dat ook het beter worden in het vermijden van het negatieve voor sommige mensen in sommige situaties gezien kan worden als progressie. Dat mensen negatieve dingen willen kunnen vermijden is begrijpelijk. Dat kan gaan over het vermijden van ondergewicht maar ook over allerlei andere dingen zoals uit de financiële problemen weten te blijven en het weten te voorkomen dat je je zelfbeheersing verliest in een conflictsituatie. Dat mensen de vaardigheid willen ontwikkelen om beter te worden in het vermijden van die negatieve dingen is heel verstandig. De groei in deze vaardigheid kun je zien als iets waar progressie in geboekt kan worden. Als je de situatie eenmaal zo kunt zien dan kun je op zoek gaan naar gedraging en omstandigheden die goed hebben gewerkt.

De optimale zoneschaal: mikken op het middengebied

Een verdere associatie die ik heb bij een problematiek als anorexia nervosa is die met wat ik heb genoemd de optimale-zone-schaal (Visser, 2013). boek leg ik die uit. Op deze schaal is het middengebied het gebied waar de persoon terecht wil komen. Zowel het lage gebied op de schaal (te dun) als het hoge gebied (te dik) wil de persoon voorkomen. Bij een problematiek als anorexia (maar ook bijvoorbeeld bij een vaardigheid als assertiviteit) kan het behulpzaam zijn om te denken in termen van de optimale-zone-schaal. Deze schaal visualiseert dat je niet steeds hoger op de schaal wil komen (dat zou iemand met anorexia kunnen associëren met steeds dikker worden) maar dat je juist in het midden wilt zitten (noch te dun, noch te dik). Als je steeds beter weet hoe je in het middengebied blijft en hier steeds vaardiger in wordt, boek je progressie.