Over enkele maanden verschijnt het nieuwe boek van Steven Pinker, Enlightenment now. Sinds de aankondiging van dat boek, enkele maanden geleden, ben ik er al nieuwsgierig naar. Zowel over Pinker als over de Verlichting (Enlightenment) heb ik al vaker geschreven. Over Pinker soms enthousiast, soms kritisch; over de Verlichting vooral enthousiast. Ik wist dat Pinker in het boek een warm pleidooi zou houden voor de de waarden uit de Verlichting. Ik was benieuwd hoe hij de kern van die Verlichtingswaarden zou beschrijven en ook hoe hij zijn pleidooi voor deze waarden zou onderbouwen. Pinker heeft nu een tipje van de sluier opgelicht in een presentatie waarin hij de ideeën in zijn boek beschrijft. Ik zal zijn pleidooi hier beknopt samenvatten (in mijn eigen woorden) en er enkele opmerkingen bij maken.
In enkele recente artikelen heb ik verwezen naar de invloed van de ideeën en waarden uit de Verlichting op onze samenleving. In dit artikel noem ik de Verlichtingswaarden als een belangrijke basis voor de progressie die de afgelopen paar honderd jaar heeft plaatsgevonden in de Westerse wereld en stel ik dat de rest van de wereld er evenveel voordeel van kan hebben (wat ook in steeds grotere mate aan het gebeuren is).
Na Steven Pinkers boek The Better Angels of our Nature was ik benieuwd naar zijn nieuwe boek Enlightenment Now. Hij had het boek al een paar jaar geleden aangekondigd en ik verwachtte dat het een interessant boek zou worden. Nu is het verschenen en ik heb het gelezen en het is nog beter en interessanter dan ik had verwacht. Sommige mensen die Pinker volgen, en sommige recensenten van zijn boek, interpreteren volgens mij verkeerd wat hij bedoelt. Ze zien dat Pinker vaak voorbeelden aanhaalt van hoe het in de wereld in allerlei opzichten steeds beter gaat. En ze denken dat zijn boodschap neerkomt op: “Mensen laten we toch wat blijer zijn. Het gaat veel beter met de wereld dan jullie denken.” Maar hoewel het inderdaad veel beter gaat in veel opzichten dan de meeste mensen weten, stelt Pinker niet dat we tevreden achterover kunnen leunen en dat de toekomst vast wel prachtig wordt.
Wat is democratie? Welke essentiële kenmerken heeft een democratie en waarom zijn deze belangrijk? Wat zijn de essentiële verschillen tussen democratieën en niet-democratieën en waarom doen deze verschillen ertoe? Hoe belangrijk zijn democratische rechten en hoe belangrijk is om het democratische rechten te gebruiken? Deze vragen beantwoord ik hieronder.
De vluchtelingencrisis houdt velen bezig. Veel mensen pleiten voor een sociale houding en zetten zelf ook de schouders eronder om vluchtelingen gastvrij te ontvangen. Maar ook velen zijn angstig en pessimistisch. Er zijn dan ook reële gronden voor zorg. De media berichten over allerlei problemen die de vrees bevestigen en aanwakkeren: een recente aanslag in Parijs werd gepleegd door een asielzoeker, bij grootschalige aanrandingen in Keulen bleken meerdere vluchtelingen betrokken, in asielzoekerscentra vinden vechtpartijen plaats, homofiele asielzoekers worden belaagd worden in azc’s, etc. Dit zijn reële problemen en zorgen over hoe de integratie van de vluchtelingen moet gaan slagen zijn volgens mij begrijpelijk en terecht.
Gedurende het overgrote deel van de menselijke geschiedenis was progressie over generaties heen niet of nauwelijks aanwezig. Vele duizenden generaties lang was het niet zo dat opeenvolgende generaties steeds iets gezonder en welvarender werden. In sommige periodes ging het wat beter, in andere periodes wat slechter, vaak veel slechter. Een eerste grote doorbraak vond zo’n 12.000 jaar geleden plaats: de landbouwrevolutie. Deze vormde de basis voor de eerste menselijke nederzettingen en staten. Pas veel later, vanaf halverwege de 16e eeuw, vond in Europa een volgende doorbraak plaats: de wetenschappelijke revolutie. In deze periode vond een enorme verschuiving plaats in het denken over onszelf, de wereld en onze plek daarin en over wat we weten over hoe we dingen te weten kunnen komen.
Sinds een paar honderd jaar geleden, sinds de wetenschappelijke revolutie, de Verlichting en de industriële revolutie, heeft een explosieve progressie plaatsgevonden in welvaart, gezondheid, vrijheid en rechtvaardigheid. Deze progressie is begonnen in Westerse landen en spreidt zich nu uit over vrijwel de hele wereld (zie bijvoorbeeld het plaatje rechts, bron: gapminder.org). Deze ontwikkeling is een langetermijnproject. Er is nog veel armoede en onrechtvaardigheid in de wereld en dus nog veel progressie nodig. Sommige sceptici denken dat het verspreiden van de waarden en principes die hebben geleid tot zo’n grote progressie in de Westerse wereld in essentie neerkomt op het verspreiden van Westerse waarden. Daarmee zou het een manier zijn om Westerse dominantie te bewerkstelligen.
In het nieuwe boek van Steven Pinker, Enlightenment Now, kwam ik een nieuw woord tegen: progressiefobie. Het boek is een vurig pleidooi voor vier centrale ideeën uit de Verlichting: rede, wetenschap, humanisme en progressie. Pinker stelt dat de combinatie van deze ideeën zegt dat de mensheid door een groter begrip van de werkelijkheid, via wetenschap, en door een groeiende cirkel van sympathie, veroorzaakt door kosmopolitisme en rede, intellectuele en morele progressie kan boeken. Het doel van de verlichtingdenkers was niet zozeer om de menselijk natuur te verbeteren maar om instituties te bouwen die ervoor zouden zorgen dat het beste in mensen naar boven zou komen.
De Zweed Johan Norberg heeft een boek geschreven waarin hij beschrijft hoe de wereld progressie heeft geboekt op een groot aantal gebieden. Het boek, met als titel Progress: Ten Reasons to Look Forward to the Future, bevat tien hoofdstukken waarin de volgende onderwerpen worden behandeld: voedsel, sanitatie, levensverwachting, armoede, geweld, milieu, geletterdheid, vrijheid, gelijkheid en de positie van kinderen.
Mikken op progressie getuigt van optimisme. Maar hoe optimistisch kunnen we zijn? Hoe goed kunnen we verwachten dat het leven wordt? Hoe we deze vraag beantwoorden heeft veel consequenties voor ons leven.
Hoe belangrijk moeten mensen het vinden om gelukkig te zijn? Moet dat een algemeen doel zijn in je leven? Misschien zelf het ultieme doel dat je kunt hebben als mens? Moeten we geluk in alle onderdelen van ons leven, zoals onderwijs en werk als hoofddoel zien? Hoewel geluk als doel heel belangrijk klinkt, denk ik dat we niet te snel moeten denken dat het leven alleen om geluk draait. Wat geluk precies is, hoe je het bereikt en hoe centraal je het moet stellen in je leven, is volgens mij namelijk minder gemakkelijk te beantwoorden dan je op het eerste gezicht zou denken.
Als lezer van deze website heb je waarschijnlijk wel belangstelling voor het begrip vooruitgang en voor het nadenken over vragen als: wat is vooruitgang?; is vooruitgang echt mogelijk?; en, zo ja, hoe kunnen we het bereiken? Wellicht heb je dan ook belangstelling voor het boek De geschiedenis van de vooruitgang van de Rutger Bregman. In dit boek van bijna 400 bladzijden schrijft Bregman een op vlotte manier over hoe het denken over (de mogelijkheid) van vooruitgang door de jaren heen zich ontwikkeld heeft. In boek bestrijkt hij de hele geschiedenis, vanaf de oerknal, en beschrijft hij hoe allerlei beroemde denkers over vooruitgang dachten.
Als we ons slecht voelen, ligt het voor de hand dat we naar dingen zoeken die ervoor zorgen dat we ons beter gaan voelen. En wel liefst zo snel mogelijk. Maar pas op. Sommige dingen die er geheid voor zorgen dat we ons vrijwel direct wat beter kunnen gaan voelen, kunnen op de iets langere termijn erg nadelige effecten hebben. Een voorbeeld zou het gebruik van antidepressiva kunnen zijn. Wellicht werken ze verlichtend op de korte termijn maar hebben ze nare bijwerkingen op de iets langere termijn. Maar er is een ander voorbeeld dat waarschijnlijk minder voor de hand ligt: positieve fantasieën. Natuurlijk, het is logische gedachte: “Voel je je rot, fantaseer dan dat je leven er heerlijk en geweldig uitziet. Dan voel je je vast snel beter!”Lees verder »
Hoe moeten maatschappijen hun geld besteden? Ongetwijfeld is het uiterst belangrijk om te investeren in het bestrijden van menselijk lijden, zoals ziekte, honger en armoede. In hoeverre is het tevens gerechtvaardigd om veel geld te stoppen in wetenschap en technologie? Denk aan de investering die de Amerikaanse overheid in de jaren zestig deed in het mogelijk maken van maanreizen. Dit gigantisch project kostte honderden miljarden dollars (in hedendaags geld). De uitkomst van het project was niet eens zeker. Niemand kon garanderen dat het zou lukken om naar de maan te reizen. En dan nog: wat koop je ervoor om naar de maan te reizen? Hoe kunnen we ooit rechtvaardigen om veel geld te stoppen in wetenschap en technologie terwijl er nog zoveel menselijk lijden is?Lees verder »
Hier is een citaat uit een nieuw artikel van Steven Pinker waarin hij wijst op het grote belang van het kwantificeren van progressie in de wereld. Veel mensen betwijfelen of de wereld echt beter is geworden door moderne uitvindingen zoals mensenrechten, wetenschap, en democratie. Door in brede zin te meten hoe de wereld zich heeft ontwikkeld kunnen we antwoorden vinden op deze vraag. Het antwoord, volgens Pinker, is dat progressie bestaat en dat we op de goede weg zijn. Hier is het citaat:
Wij gebruiken cookies op onze website om u de meest relevante ervaring te bieden door uw voorkeuren en herhaalbezoeken te onthouden. Door op "Accepteren" te klikken, stemt u in met het gebruik van ALLE cookies.
This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may affect your browsing experience.
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
Als lezer van deze website heb je waarschijnlijk wel belangstelling voor het begrip vooruitgang en voor het nadenken over vragen als: wat is vooruitgang?; is vooruitgang echt mogelijk?; en, zo ja, hoe kunnen we het bereiken? Wellicht heb je dan ook belangstelling voor het boek De geschiedenis van de vooruitgang van de Rutger Bregman. In dit boek van bijna 400 bladzijden schrijft Bregman een op vlotte manier over hoe het denken over (de mogelijkheid) van vooruitgang door de jaren heen zich ontwikkeld heeft. In boek bestrijkt hij de hele geschiedenis, vanaf de oerknal, en beschrijft hij hoe allerlei beroemde denkers over vooruitgang dachten.
Open link ► De Amerikaanse filosoof Daniel Dennett is onlangs op 82-jarige leeftijd overleden. Dennett stond bekend om zijn unieke…