Dr. Keith Stanovich, hoogleraar menselijke ontwikkeling en toegepaste psychologie aan de Universiteit van Toronto, is een vooraanstaand deskundige op het gebied van de psychologie van het lezen en van rationaliteit. Zijn laatste boek, What Intelligence Tests Miss: The Psychology of Rational Thought, laat zien dat IQ-tests zeer onvolledige metingen zijn van cognitief functioneren. Deze tests falen in het beoordelen van rationele denkstijlen en vaardigheden die nochtans cruciaal zijn voor gedrag in de echte wereld. In dit interview met Keith Stanovich legt hij het verschil uit tussen IQ en rationaliteit en waarom rationaliteit zo belangrijk is. Ook deelt hij zijn visie op hoe rationaliteit kan worden verbeterd.
In het boek, The Rationality Quotient, legt Keith Stanovich, hoogleraar psychologie in Toronto, uit wat rationaliteit is. Hij beschrijft twee conceptualisaties van rationaliteit, een smalle en een brede theorie (een onderscheid dat is gemaakt door de politicoloog Jon Elster, 1983). Lees hieronder wat deze begrippen inhouden en waarom ze belangrijk zijn.
Hoe goed we leren en presteren, hangt mede af van hoe goed we denken. Maar wat is goed denken? Is dit hetzelfde als intelligentie? Weten we, als we een intelligentietest bij iemand hebben afgenomen, hoe goed die persoon kan denken? Het antwoord is “nee”. Goed denken is veel breder dan intelligentie. Intelligentietests zijn slechts incomplete instrumenten om de kwaliteit van denken van mensen te meten. Als goed denken breder is dan intelligentie, hoe zou je het dan kunnen definiëren? Ik doe dat aan de hand van de volgende vier dimensies:
Cognitief wetenschappers, zoals Keith Stanovich, onderscheiden twee basisvormen van rationaliteit: 1) epistemische rationaliteit, ervoor zorgen dat onze overtuigingen corresponderen met de werkelijkheid en 2) instrumentele rationaliteit, ons zodanig gedragen dat we bereiken wat we bereiken willen. Instrumentele rationaliteit heeft betrekking op doen wat werkt en epistemische rationaliteit heeft betrekking op het vinden van waarheid. Mijn mening is dat het gevaarlijk is om elk van deze twee rationaliteiten te negeren.
In 2009 interviewde ik Keith Stanovich, hoogleraar aan de universiteit van Toronto voor het eerst. De aanleiding was toen het verschijnen van zijn boek What intelligence tests miss. In dat interview legde hij uit dat intelligentie en rationaliteit niet hetzelfde zijn en dat rationaliteit erg belangrijk is. Hij legde uit dat intelligentietests incomplete instrumenten zijn voor het meten van cognitief functioneren omdat ze rationaliteit niet meten. Nu, 7 jaar later, interviewde ik Stanovich opnieuw, nu naar aanleiding van zijn boek The Rationality Quotient, dat hij samen met Richard West en Maggie Toplak schreef. Het boek presenteert een protoype voor een testbatterij die rationaliteit in zijn verschillende facetten meet. Deze rationaliteitstest heeft de naam Comprehensive Assessment of Rational Thinking (CART).
Igor Grossmann werd geboren in de Sovjet-Unie, groeide op in Oekraïne en Duitsland en studeerde in Duitsland en de VS. Momenteel geeft hij leiding aan het Wisdom and Culture Lab aan de Universiteit van Waterloo, Canada. Hij is één van de leidende onderzoekers op het gebied van wijsheidsonderzoek (bekijk zijn Google Scholar-profiel ). Zijn werk richt zich op het ontraadselen van wijsheid en het modelleren van culturele verandering. Hij is ook co-host van de On Wisdom Podcast en heeft worldaftercovid.info geïnitieerd. In dit interview zullen we het hebben over onderwerpen als wat wijsheid is, waarom er nu een steeds grotere roep om wijsheid lijkt te zijn, hoe individuen verstandiger kunnen redeneren en handelen, en hoe wijsheid kan worden onderwezen. Lees verder »
Zowel in ons eigen alledaagse leven als in de maatschappij worden we geconfronteerd met belangrijke vraagstukken die lastig met kennis en rationaliteit alleen kunnen worden opgelost. De reden hiervoor is dat deze vraagstukken complex zijn, met veel onzekerheid zijn omgeven en dat er vaak verschillende perspectieven en belangen bij betrokken zijn. Denk aan hoe om te gaan met de Corona-crisis, de opkomst van artificiële intelligentie en de mogelijke ethische consequenties daarvan, politieke polarisatie en de verspreiding van misinformatie. Veel filosofen en psychologen denken dat wijsheid nodig is om dit soort vraagstukken effectief te lijf te gaan (lees meer). Maar wat is wijsheid?
In dit artikel uit 2012 schreef ik dat mensen soms angst creëren om macht te verkrijgen over andere mensen. Ik legde uit dat het opwekken of versterken van angst een effectieve manier is om de aandacht van mensen te verkrijgen, hypervigilantie (overmatige waakzaamheid) op te wekken, rationaliteit te onderdrukken en geweld te rechtvaardigen om de (veronderstelde) bedreigingen te bestrijden en loyaliteit af te dwingen. Mensen die dit doen, zetten een vicieuze cyclus in werking. Met andere woorden: een proces van escalatie lijkt onvermijdelijk te zijn. Om angst te blijven aanwakkeren en rationaliteit te blijven onderdrukken moeten dit soort leiders hun volgers blijven voeden met nieuwe informatie over de (veronderstelde) dreiging. Door meer angst te creëren krijgen ze meer aandacht, onderdrukken ze rationaliteit van meer mensen, legitimeren ze meer geweld en krijgen ze meer macht. Dit zijn de methoden die dictators gebruiken.
Slecht gestructureerde problemen zijn problemen waarbij sprake is van een aantal lastige kenmerken. Zo is er sprake van onvolledige, tegenstrijdige en onduidelijke informatie. Ook is er vaak onduidelijkheid over doelen. Daar komt nog eens bij dat betrokkenen het niet met elkaar eens zijn over hoe belangrijk het vraagstuk is en over wat er precies bereikt moet worden. Ook hebben betrokkenen vaak tegengestelde overtuigingen, meningen en belangen. En als klap op de vuurpijl kan er nog sprake van onderling wantrouwen zijn tussen betrokkenen.
Kennis en intelligentie kunnen wel helpen om slecht gestructureerde problemen op te lossen maar zijn hiervoor niet voldoende.
De D-factor, ook wel bekend als de Donkere Factor van Persoonlijkheid (D), is de volgende diepgewortelde overtuiging bij sommige individuen: in de wereld waarin wij leven is het gerechtvaardigd en noodzakelijk is om je eigenbelang te bevorderen ten koste van de belangen van anderen.” Deze D-factor blijkt een gemeenschappelijke factor te zijn die ten grondslag ligt aan allerlei negatieve eigenschappen (lees meer). Hij is uitvoerig onderzocht in relatie tot verschillende sociale en politieke fenomenen, zoals samenzweringstheorieën, populisme en reacties op wereldwijde problemen zoals de COVID-19 pandemie.
Kort geleden schreef ik een artikel over een paper in Science van Nicolas Light et al. (2022). Het artikel liet zien dat mensen die het het meest oneens zijn met de wetenschappelijke consensus over onderwerpen als klimaatverandering, vaccinatie en evolutie minder kennis hebben over deze onderwerpen dan mensen die geloven in de wetenschappelijke consensus terwijl ze zelf denken dat ze er meer over weten. Ze hebben een illusie van begrip. Ze hebben met andere woorden een hoge subjectieve kennis (dit is je eigen oordeel over hoeveel je weet) maar een lage objectieve kennis (dit is hoeveel je feitelijk weet). Er kwamen twee interessante vragen over dat artikel. Hieronder kun je die vragen en mijn antwoorden lezen.
Het is een groot voordeel om in complexe situaties, zoals interpersoonlijke conflicten, wijs te kunnen handelen. Nu is bekend dat complexe situaties, waarin tegenstrijdige belangen en standpunten spelen, sterke emoties kunnen oproepen. Dit roept de vraag op welke rol emoties spelen bij de totstandkoming van wijs handelen. Is het zo dat emoties rationaliteit in de weg staan en dat je emoties dus het beste kunt proberen te verminderen? Of kunnen emoties juist behulpzaam zijn in het komen tot wijs gedrag? En zo ja, hoe dan?
Je hebt het vast weleens meegemaakt. Je bent in gesprek met iemand die hardnekkig weigert toe te geven dat hij fout zit. Je geeft goede argumenten voor jouw standpunt en legt uit waarom de zienswijze van de ander niet klopt maar die ander blijft stug vasthouden aan hoe hij het ziet. Hoe kan dit; waarom geven mensen niet gewoon toe dat ze fout zitten? Over die vraag gaat het boek Resistance to Belief Change van Joseph Lao en Jason Young (2019).
De wetenschap van wijsheid biedt nuttige aanknopingspunten om samenwerking tussen mensen effectiever te maken. Hieronder kun je daarvoor enkele ideeën opdoen.
Polarisatie tussen groepen is een groot en actueel probleem. Je kunt hierbij denken aan de polarisatie tussen groepen in spraakmakende internationale conflicten, zoals het onlangs weer heftig opgelaaide Israëlisch-Palestijns conflict. Maar je kunt ook denken aan conflicten tussen groepen binnen maatschappijen. Dit soort tegenstellingen kan te maken hebben met religieuze, politieke of ideologische denkbeelden, met economische factoren en met etnische afkomst of een combinatie van deze dingen. Welke rol kan het cultiveren van wijsheid spelen bij de oplossing van dit soort conflicten?
Wij gebruiken cookies op onze website om u de meest relevante ervaring te bieden door uw voorkeuren en herhaalbezoeken te onthouden. Door op "Accepteren" te klikken, stemt u in met het gebruik van ALLE cookies.
This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may affect your browsing experience.
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
Dr. Keith Stanovich, hoogleraar menselijke ontwikkeling en toegepaste psychologie aan de Universiteit van Toronto, is een vooraanstaand deskundige op het gebied van de psychologie van het lezen en van rationaliteit. Zijn laatste boek, What Intelligence Tests Miss: The Psychology of Rational Thought, laat zien dat IQ-tests zeer onvolledige metingen zijn van cognitief functioneren. Deze tests falen in het beoordelen van rationele denkstijlen en vaardigheden die nochtans cruciaal zijn voor gedrag in de echte wereld. In dit interview met Keith Stanovich legt hij het verschil uit tussen IQ en rationaliteit en waarom rationaliteit zo belangrijk is. Ook deelt hij zijn visie op hoe rationaliteit kan worden verbeterd.
Open link ► Dit onderzoek richt zich op de vraag of jonge mannen in Nederland conservatiever worden ten aanzien van…