Waar komt betekenis in het leven vandaan?

In vroegere tijden werd de vraag hoe mensen hun hun leven betekenisvol konden invullen eenvoudigweg beantwoord door te verwijzen naar de bijbel (of een ander religieus boek, afhankelijk van de tijd en plek in de wereld waar men geboren was). Religieus dogma is voor een groeiend aantal mensen geen bevredigend antwoord meer op de vraag wat een betekenisvol leven inhoudt. Tegenwoordig hoor je steeds vaker zeggen dat er geen vastliggende zin van het leven is maar dat je zelf de zin (/betekenis) in je leven moet ontdekken of scheppen. Dit roep twee vragen op: hoe belangrijk is het überhaupt om het gevoel hebben dat je leven zin/betekenis heeft, en – als het belangrijk is – hoe kun je dan betekenis vinden of scheppen in je leven?

Hoe belangrijk is betekenisvolheid en hoe krijg je het?

Binnen de psychologie is de laatste jaren steeds meer onderzoek gedaan naar de rol van betekenis ervaren in je leven (o.a. Steger, 2017). Het gevoel dat je leven betekenisvol is – aangeduid als Meaning in Life (MIL), lijkt inderdaad belangrijk. Het blijkt samen te hangen met verschillende aspecten van welzijn. Eerder onderzoek heeft laten zien dat je positief voelen (positief affect) een voorspeller is van betekenisvolheid. In een nieuw onderzoek van Martela et al. (2017) worden meerdere factoren onderzocht die betekenisvolheid kunnen voorspellen. De onderzoekers testten hun hypothese dat vier andere factoren, namelijk prosociaal gedrag (being benevolent) en de vervulling van de psychologische basisbehoeften aan autonomie, competentie en verbondenheid betere voorspellers van betekenisvolheid zijn dan positief affect.

Autonomie, competentie, verbondenheid en prosocialiteit voorspellen betekenisvolheid

In onderzoek 1 deden zij een multiple regressieanalyse die liet zien dat alle vier de factoren betekenisvolheid voorspelden terwijl positief affect niet langer verbonden van was aan betekenisvolheid. Onderzoek 2 richtte zich op herinneringen aan betekenisvolle situaties en liet zien dat zowel de vier factoren als positief affect betekenisvolheid voorspelden. Onderzoek 3 maakte gebruik van een dagboekmethode en liet zien dat dagelijkse fluctuaties in autonomie, competentie, verbondenheid, prosociaal gedrag en positief affect betekenisvolheid voorspelden. Een kortdurende longitudinale studie liet zien dat de vier factoren gemeten op tijdstip 1 wel betekenisvolheid voorspelde op tijdstip 2 maar positief affect deed dat niet. Dit onderzoek laat de consistente samenhang tussen beleefde autonomie, competentie en verbondenheid en prosociaal gedrag zien met betekenisvolheid. De relatie tussen positief affect en betekenisvolheid kan waarschijnlijk deels verklaard worden door deze andere factoren.

Reflectie

Het is mogelijk om het gevoel te hebben dat je leven betekenisvol is, zonder te moeten terugvallen op religieuze of ideologische teksten. De weg naar het vinden of scheppen van betekenis in je leven lijkt te liggen in het beleven van autonomie, competentie en verbondenheid en in het vertonen van prosociaal gedrag. Je autonoom voelen, betekent dat je kunt kiezen voor wat je interessant en belangrijk vindt. Je competent voelen, betekent dat je jezelf in staat acht om te doen wat je probeert te doen. Je verbonden voelen, betekent dat je niet alleen voor jezelf leeft maar ook met en voor anderen. Je prosociaal gedragen betekent dat je merkt dat je iets goeds kunt doen voor anderen. Ik kan me voorstellen dat als aan al deze dingen voldaan is, je het gevoel hebt dat je leven zin heeft.