Portugal decriminaliseerde drugsgebruik en waar leidde het toe?

Drugsgebruik kan een ontwrichtend effect hebben in het leven van individuen en kan ook maatschappelijk veel problemen opleveren. In 1971 kondigde de Amerikaanse president Nixon een ‘War on Drugs‘ af die in dat land tot nu toe doorgaat. Deze war on drugs kwam erop neer dat drugsproductie, -handel en -gebruik gezien werden als crimineel gedrag dat agressief moest worden bestreden. De nadruk in het war on drugsbeleid lag op repressie en niet op behandeling van verslaving. Is de war on drugs succesvol geweest? Nou nee. De jaarlijkse kosten ervan zijn astronomisch (geschat wordt zo’n $51 miljard), de gevangenissen zijn overvol geraakt en het drugsgebruik met alle daarmee gepaard gaande problemen is alleen maar toegenomen. Oké, maar als de harde aanpak niet werkt, wat moet je dan?

Portugal 2001: drugsgebruik niet meer crimineel

In Portugal werd in 2001 een wet geëffectueerd die drugsgebruik decriminaliseerde. Dit kwam op het volgende neer. Drugs zijn nog steeds illegaal en drugsdealers gaan nog steeds de gevangenis in. Maar niemand die minder dan een voorraad voor 10 dagen van een drug op zak heeft, of het nou gaat om marihuana, cocaïne of heroïne, wordt hiervoor gearresteerd. Wel kunnen verslaafden voor een zogenaamd dissuasion panel gebracht worden (een ‘ontradingspanel’) bestaande uit juridische, sociale en psychologische deskundigen. Zware gebruikers die herhaaldelijk voor panels werden gebracht, kunnen in therapie worden gestuurd. Er was in 2001 veel kritiek op dit nieuwe beleid en velen vreesden dat de ernstige drugsproblematiek in Portugal verder zou toenemen. Werkte het beleid? Dat kun je wel zeggen. Zowel het drugsgebruik als alle daarmee gepaard gaande problematiek zijn sinds de invoering van de wet sterk gedaald (in dit artikel kun je hierover wat cijfers lezen).

Verklaringen waarom het werkte

Hoe kan het dat deze milde aanpak zoveel beter werkt dan de strenge Amerikaanse aanpak? Een verklaring is dat drugsgebruikers minder bang zijn om gearresteerd te worden en eerder zelf hulp zoeken. Een andere verklaring is dat dit beleid uitstraalt dat de maatschappij het vertrouwen in drugsgebruikers niet opgeeft en hen niet afstoot maar wil helpen.

Nog een andere verklaring (een verklaring die ik hier bedenk) is gebaseerd op de zelfdeterminatietheorie. Een straffende aanpak kan het proces van internalisatie ondermijnen. Dit wil zeggen dat deze strenge, straffende aanpak de eigen motivatie van mensen om geen drugs te gebruiken juist kan verminderen (in dit artikel leg ik uit hoe dat werkt).

Reflectie

We zien hiermee weer een voorbeeld van hoe een strenge aanpak, hoe logisch die ook klinkt, vaak averechtse effecten heeft en hoe een milde, helpende aanpak soms verrassend goed werkt.