De uitzonderingenvraag versterkt het vertrouwen in progressie

Een goede standaardstructuur binnen progressiegerichte coaching is de CPW-7 stappen aanpak. Een krachtige vraag binnen deze structuur is de eerdere-successenvraag. In sommige gevallen kan de coach echter besluiten om niet deze vraag te stellen maar een alternatief voor deze vraag: de uitzonderingenvraag. Dit is de vraag of er al voorbeelden zijn geweest van situaties waarin het probleem minder aanwezig was. Hieronder leg ik uit wanneer deze vraag vooral van pas kan komen, hoe je hem kunt stellen en wat de effecten van de vraag zijn.

Voorbeeldformuleringen

Hieronder staan enkele voorbeelden van uitzonderingenvragen.

• Is het al eens gebeurd dat je iets minder last had van het probleem?
• Wanneer was het probleem iets minder aanwezig?
• Is het probleem al eens afwezig geweest?
• Wanneer is het je al eens gelukt om hier minder last van te hebben?
• Wanneer was het iets minder erg?
• Is het al eens gelukt om je minder te storen aan dit probleem?
• Heb je al eens een situatie meegemaakt dat dit probleem minder vat kreeg op jou?
• Is er al eens een situatie geweest waarin je je iets minder belemmerd hebt gevoeld door het probleem?
• Heb je al eens meegemaakt dat het probleem jou er niet van weerhield om je effectief te blijven gedragen?

Doorvragen

Zoals altijd het geval is in progressiegerichte coaching, is ook bij het zoeken naar uitzonderingen op het probleem belangrijk om goed door te vragen. Hierdoor krijgen cliënten zicht op wat er anders was tijdens de uitzondering, wat zij zelf anders deden en wat er goed werkte in die situatie. Op basis hiervan kunnen ze ideeën opdoen voor een stapje vooruit. Hier staan enkele voorbeelden van manieren om door te vragen.

• Wat was er anders toen je er minder last van had?
• Hoe lukte het je toen om er minder last van te hebben?
• Wat deed jij anders toen het probleem minder erg was?
• Wat hielp jou toen vooral?
• Wat werd er voor jou mogelijk toen je minder last had van het probleem?
• Wat kon jij toen doen?
• Wat werkte er vooral goed in wat jij deed?

Toepassing

De uitzonderingenvraag is vooral bruikbaar wanneer cliënten het gevoel hebben vast te zitten, moedeloos zijn en weinig vertrouwen hebben dat progressie mogelijk is. In dit soort situaties kan het voorkomen dat cliënten moeilijk een antwoord kunnen formuleren op de eerdere-successenvraag. Dit kan er in de eerste plaats mee te maken hebben dat het probleem dat ze hebben ernstig is of dat er meerdere problemen tegelijk spelen. In de tweede plaats kan het ermee te maken hebben dat cliënten het gevoel hebben dat het probleem buiten henzelf ligt. Hierdoor kunnen ze het gevoel hebben dat er geen relatie is tussen hun eigen gedrag en het probleem en dat ze dus weinig kunnen doen om het op te lossen.

Het stellen van uitzonderingenvragen kan cliënten helpen om te gaan inzien dat hun problemen niet constant even intens aanwezig zijn. Als ze gaan beseffen dat er inderdaad momenten zijn waarop het probleem minder aanwezig is, leidt dit er meestal toe dat ze meer vertrouwen gaan krijgen in de oplosbaarheid van het probleem. Als ze vervolgens ook ontdekken dat zij zelf bepaalde dingen anders hebben gedaan op het moment van de uitzondering, beginnen ze de relatie tussen het probleem en hun eigen gedrag te zien. Hierdoor gaan ze hun eigen gedrag meer zien als middel om hun probleem op te lossen.

Conclusie

De uitzonderingenvraag is een goed alternatief voor de eerdere-successenvraag wanneer cliënten het gevoel hebben vast te zitten en weinig vertrouwen hebben dat progressie mogelijk is.