De nuttigheidsvraag: aanpakgerichte en opbrengstgerichte formuleringen

De nuttigheidsvraag is een belangrijke techniek voor iedere progressiegerichte professional. De vraag heeft meerdere functies, is bruikbaar in meerdere onderdelen van het gesprek en kan op verschillende manier gesteld worden. Laten we eerst kijken naar twee basisformuleringen van nuttigheidsvragen. De eerste is de opbrengstgerichte formulering. Deze is erop gericht om expliciet te maken wat het gesprek zou moeten opleveren voor de gesprekspartner. De tweede is de aanpakgerichte formulering. Deze is erop gericht om boven tafel te krijgen welke inhoud ter tafel moet komen en welk proces het beste gevolgd kan worden om het gesprek nuttig te maken. Hieronder staan twee voorbeelden van deze twee soorten formuleringen. 

Opbrengstgerichte nuttigheidsvragen

Het werkt vaak goed om beide soorten formuleringen van nuttigheidsvragen te gebruiken in gesprekken. Door bijvoorbeeld eerst de opbrengstgerichte formulering te gebruiken, wordt duidelijk wat de persoon hoopt te bereiken via het gesprek. Dit is uitermate zinvol. Wat iemand in het gesprek hoopt te bereiken, is niet altijd hetzelfde als wat in progressiegericht werken de gewenste situatie wordt genoemd (zie de 7 stappen aanpak). De gewenste situatie kan soms groter zijn en soms alleen op wat langere termijn bereikt worden. Door expliciet te vragen naar de gewenste opbrengst van dit gesprek wordt de afbakening van wat er bereikt kan worden binnen het gesprek duidelijker.

Als de gewenste situatie van een coachee bijvoorbeeld is: Ik wil me ontwikkelen tot een goede projectmanager dan kan de gewenste opbrengst van een coachingsgesprek bijvoorbeeld zijn: ik wil graag een idee opdoen hoe ik de komende tijd zo effectief mogelijk kan werken aan het vergroten van mijn kennis en vaardigheden op het gebied van projectmanagement. Als coachees expliciet hebben gemaakt wat ze zouden willen bereiken via het gesprek is het gemakkelijker om het gesprek doelgericht aan te pakken.

Aanpakgerichte nuttigheidsvragen

In tweede instantie kan de aanpakgerichte formulering gebruikt worden. Het is prettig en belangrijk voor gesprekspartners als zij kunnen vertellen waarover het gesprek moet gaan en ook nog hoe deze onderwerpen in hun ogen moeten worden besproken. Als je ze hiertoe gelegenheid geeft, neemt hun betrokkenheid en activiteit in het gesprek toe. Door deze vraag te stellen maak je duidelijk dat je hun perspectief en hun autonomie serieus neemt en dat je helemaal gericht bent op hun gewenste nut.

Nuttigheidsvragen tijdens het gesprek en aan het eind van het gesprek

Hoewel nuttigheidsvragen aan het begin van het gesprek het meest bekend zijn en misschien ook het meest belangrijk, kunnen ze ook tijdens het gesprek en aan het eind van het gesprek goed gebruikt worden. Door nuttigheidsvragen aan het eind van het gesprek te stellen help je de persoon om even bewust na te denken over de vraag of het gesprek nuttig was, en zo ja, wat er vooral nuttig was en hoe dit bruikbaar is. Dit expliciet maken helpt de ander om bewust iets te gaan doen met het besprokene. Tevens is het voor jou als progressiegerichte coach heel interessant om te horen wat er goed heeft gewerkt in het gesprek en wat dit heeft opgeleverd. Ook tijdens het gesprek kan de nuttigheidsvraag soms goed van pas komen. Een eerste voorbeeld hiervan is het stellen van nuttigheidsvragen na het bespreken van een eerder succes. Een tweede voorbeeld is wanneer er iets onverwachts of aparts gebeurt in het gesprek (lees meer).