In dit artikel uit 2012 schreef ik dat mensen soms angst creëren om macht te verkrijgen over andere mensen. Ik legde uit dat het opwekken of versterken van angst een effectieve manier is om de aandacht van mensen te verkrijgen, hypervigilantie (overmatige waakzaamheid) op te wekken, rationaliteit te onderdrukken en geweld te rechtvaardigen om de (veronderstelde) bedreigingen te bestrijden en loyaliteit af te dwingen. Mensen die dit doen, zetten een vicieuze cyclus in werking. Met andere woorden: een proces van escalatie lijkt onvermijdelijk te zijn. Om angst te blijven aanwakkeren en rationaliteit te blijven onderdrukken moeten dit soort leiders hun volgers blijven voeden met nieuwe informatie over de (veronderstelde) dreiging. Door meer angst te creëren krijgen ze meer aandacht, onderdrukken ze rationaliteit van meer mensen, legitimeren ze meer geweld en krijgen ze meer macht. Dit zijn de methoden die dictators gebruiken.

Trainingen Progressiegericht Werken

Ongeveer een driekwart jaar geleden zei Donald Trump tijdens een verkiezingsbijeenkomst dat de VS een nieuw soort onderhandelaars nodig had, zoals de Chinezen die volgens hem hebben. Hij zei dat hij al wist wie die onderhandelaars zijn en dat deze mensen, zo gaf hij toe, verschrikkelijke mensen zijn. Hij creëerde angst door te zeggen dat er een bedreiging was en dat de leiders van de VS slechte deals sluiten met slimme en harde buitenlandse leiders en zo de macht en de economie van de VS ondermijnen. Dit is een sprekend voorbeeld van het legitimeren van iets slechts (verschrikkelijke mensen macht geven) om een land te beschermen tegen bedreigingen.

Zoals wellicht te verachten viel, hield het hier niet mee op. De cyclus van angst creëren om macht te verkrijgen is steeds herkenbaarder geworden in Trumps retoriek. In interviews met CNN creëerde Trump angst door een levendig plaatje te schetsen van hoe ISIS mensen doodt en vervolgens lacht om de zwakte van de VS. Vervolgens stelde hij dat de VS veel harder moest worden en dat de wetten moesten worden opgerekt om in ieder geval op “een min of meer gelijke voet te komen”. In die CNN interviews zegt hij niet expliciet aan wat voor maatregelen hij denkt maar eerder had hij (bij Fox News) gepleit voor ‘waterboarding’ en het het doden van familieleden van terroristen. Trumps logica luidt: onze vijanden zijn slecht, wij moeten ook slecht worden. Nog een voorbeeld van het legitimeren van gewerd is wat hij later in zijn verkiezingsbijeenkomsten begon te doen. Zoals deze video laat zien is er sprake van een escalatie in Trumps retoriek. Het zwijgen opleggen van Amerikaanse demonstranten tegen hem, waar de video voorbeelden van geeft, laat trouwens zien dat niet alleen angst wordt opgewekt voor buitenlandse bedreigingen maar ook voor binnenlandse bedreigingen.

Het is niet verrassend dat Trump vergeleken wordt met fascisten. Ik zeg niet dat mensen zoals Trump die dit soort methoden gebruiken (en wellicht geldt dit ook voor mensen als Wilders, Poetin en Erdogan) noodzakelijkerwijs slechte bedoelingen hebben. Dat is weliswaar een redelijke interpretatie maar een alternatieve interpretatie die ook valide kan zijn, is dat zij zelf ook gevangenen zijn van hun eigen angst en emoties. Iedereen kan ten prooi vallen aan het idee dat “wij” bedreigd worden door slechte mensen en daarom zelf ook harder (slechter) moeten worden. Maar ik denk dat dit een primitief idee is en dat dit op de lange termijn nooit goed zal uitpakken. In plaats daarvan zal het, naar mijn overtuiging, een proces van toenemende spanning in werking zetten. Trap er niet in. Kies voor rationaliteit. Dat is denk ik een kansrijkere manier om met bedreigingen om te gaan.

Wat vind je van dit artikel?
  • Interessant (7)
  • Bruikbaar (1)