De effecten van bewondering en jaloezie

Je komt in aanraking met iemand die ergens duidelijk beter is dan jij. Wat voel je? Bewonder je de ander? Benijd je hem of haar? Voel je afgunst? Wat zijn de verschillende effecten van deze verschillende emotionele reacties? Hieronder kun je eerst iets lezen over de sociale vergelijkingstheorie, die nuttige dingen zegt over dit soort verschijnselen. Vervolgens bespreek ik een nieuw onderzoek van Niels van de Ven over de effecten van deze verschillende emoties.

De sociale vergelijkingstheorie

De sociale vergelijkingstheorie (Festinger, 1954; Wills, 1981) stelt dat wij onszelf beoordelen door onszelf te vergelijken met andere mensen. Hoe wij onszelf vergelijken met andere mensen beïnvloedt niet alleen hoe over onszelf denken maar ook hoe we ons voelen voelen en gedragen en hoe we ons verhouden tot die anderen. De manier waarop we onszelf vergelijken kan onder bepaalde ons gevoel van eigenwaarde beïnvloeden. Zo kan het zijn dat we, bewust of onbewust, ons gevoel van eigenwaarde reguleren door ons strategisch met anderen te vergelijken. Vergelijken we ons met iemand die ergens slechter in presteert dan wij dan kan het zijn dat we ons iets beter gaan voelen over onszelf. Worden we geconfronteerd met iemand die ergens veel beter in is dan wijzelf dan kan dit ons gevoel van eigenwaarde onder druk zetten. In zo’n geval zouden we verschillende strategieën kunnen inzetten om onze eigenwaarde te beschermen: (1) de andere persoon proberen te overtreffen, op een eerlijke of oneerlijke manier, (2) de ander uit de buurt blijven en (3) kleineren van de prestaties van de ander of het belang van die prestaties.

De effecten van jaloezie en bewondering

Een nieuw onderzoek van Van de Ven (2015) gaat specifiek in op wat er kan gebeuren als we worden geconfronteerd met iemand die beter is dan wijzelf. Van de Ven legt uit dat mensen in reactie op zo’n situatie twee emoties kunnen ervaren: jaloezie of bewondering. Hij beschrijft twee soorten jaloezie. De ene, kwaadaardige jaloezie, is afgunst waarbij we frustratie voelen over het feit dat de ander beter is en de andere persoon graag zouden zien falen. De andere, goedaardige jaloezie, is het benijden van de andere persoon. Hierbij is niet alleen sprake van frustratie maar ook van de motivatie om zelf ook beter te worden. Sommige auteurs betwijfelen of deze vorm van jaloezie wel echte jaloezie is en of dit eigenlijk een vorm van bewondering is. Wat het effect van het voelen van bewondering is, is onduidelijk. Eerder onderzoek suggereert dat bewondering leidt tot een sterke verbondenheid met de ander. Maar er zijn tegenstrijdige bevindingen over of bewondering leidt tot de motivatie om zelf ook beter te worden.

Van de Ven onderzocht de effecten van jaloezie en bewondering in een onderzoek met twee steekproeven (totale N=345). Hij vond dat zowel goedaardige jaloezie (benijden) als bewondering leidden tot de motivatie om jezelf te verbeteren. Kwaadaardige jaloezie (afgunst) leidde tot de neiging de ander onderuit te willen halen

Reflectie

Het onderscheid tussen goedaardige en kwaadaardige jaloezie is dus belangrijk. Als kwaadaardige jaloezie optreedt, zal de samenwerking tussen mensen moeilijk verlopen. Wanneer we geconfronteerd worden met iemand die beter is, leidt tot afgunst en de behoefte om de ander onderuit te halen, zal er een rem op progressie en groei in het betreffende team ontstaan. Daarom is de vraag belangrijk hoe de verschillende soorten emotionele reacties ontstaan wanneer we geconfronteerd worden met iemand die beter is in iets dan wij. Een belangrijke verklarende factor lijkt me mindset. Hebben we een statische mindset dan geloven we niet erg in onze eigen groeimogelijkheden. Er rest ons weinig anders dan ons gefrustreerd te voelen en afgunst te hebben jegens de persoon die beter is. Hebben we echter een groeimindset dan zullen we gemakkelijk bewondering voelen en ons geïnspireerd voelen om zelf ook zo goed te worden.

Wat denk jij?