In deze post legde ik uit dat er, in zekere mate, een concurrentie bestaat tussen de doelen van onze genen en onze doelen als individu. Zoals Keith Stanovich schrijft, bouwend op Richard Dawkins’ boek The Selfish Gene, zijn wij mensen ons bewust geworden van het feit dat de belangen van onze genen niet helemaal samenvallen met onze eigen belangen en dat we, in ieder geval tot op zekere hoogte, onszelf kunnen bevrijden van deze genetische invloeden die ons niet dienen.

 Trainingen Progressiegericht Werken 

Memen

Er is een ander thema in Dawkins’ boek waar Stanovich ook over schrijft en dat is de theorie van memen. Dawkins introduceerde in 1976 de gedachte dat sommige soorten ideeën, die hij memen noemt, ook gezien kunnen worden als replicators die alleen als doel hebben om zichzelf te vermenigvuldigen. Memen zijn elementen van een cultuur die zich kunnen verspreiden door een cultuur via opvoeding, onderwijs en imitatie. In alledaagse taal kun je over ze denken als ideeën, geloofsopvattingen, overtuigingen over geloofssystemen. Memen kunnen dwang uitoefenen over individuen en groepen door gedrag aan te sturen.

Contaminated mindware

Net als genen kunnen memen gezien worden als ‘zelfzuchtig’ in de zin dat ze zich kunnen verspreiden zonder waar te hoeven zijn en zonder dat ze het individu dat hen houdt en de gemeenschap waarin dat individu leeft ten voordeel te hoeven zijn. Analoog met te zeggen dat onze genen er niet voor ons zijn maar wij voor onze genen kunnen we ook zeggen dat wij niet memen verwerven maar memen ons en wij kunnen worden gezien als vehikels voor de verspreiding van memen. Dit alles tezamen betekent dat een subset van de ideeën, overtuigingen en geloofsopvattingen die wij hebben niet in ons belang is. Deze categorie van memen wordt soms ‘contaminated mindware’ genoemd. Het is in ons belang om in staat te zijn deze subset van ideeën te identificeren en ze te weerstaan.

Kenmerken van schadelijke geloofsystemen

De meest gevaarlijke van deze schadelijke geloofssystemen zijn:

  1. niet waar (niet in overeenstemming met bewijs),
  2. ondermijnend voor ons welbevinden en dat van anderen,
  3. attractief (bijvoorbeeld verpakt in een aantrekkelijk verhaal),
  4. goed in zelfreplicatie (a) door instructies voor replicatie te bevatten in de vorm van een opdracht aan het individu (“werf nieuwe aanhangers”) en (b) door evaluatie-uitschakelende instructies aan het individu te bevatten (“kritiek op dit idee moet worden gestraft”).

Wat kunnen we doen?

We we kunnen doen is:

  1. in de eerste plaats, herkennen dat sommige memen /geloofssystemen /ideologieën /ideeën inderdaad schadelijk kunnen zijn;
  2. ten tweede kunnen we beter worden in het herkennen van deze gevaarlijke memen;
  3. ten derde kunnen we beginnen om weerstand aan ze te bieden. Een cultuur bouwen waarin ieder idee en iedere geloofsopvatting kritisch kan worden onderzocht en beoordeeld waarin er een volledige vrijheid bestaat om deze kritiek te uiten, is de cruciale sleutel naar het bevrijden van onszelf van gevaarlijke ideeën.
Wat vind je van dit artikel?
  • Interessant (3)
  • Bruikbaar (1)